در تحولی که بر تعمیق روابط نظامی بین روسیه و ایران تاکید می کند، گزارش هایی منتشر شد مبنی بر اینکه ارتش روسیه در حال آموزش در ایران برای استفاده از موشک بالستیک کوتاه برد فتح-360 است. این موشک که گفته می شود تهران قصد دارد به مسکو تحویل دهد، ممکن است نقش کلیدی در درگیری بین روسیه و اوکراین داشته باشد. به گفته منابع اطلاعاتی متعدد، از جمله منابعی که رویترز به آنها استناد کرده است، این ترتیب نشان دهنده تشدید قابل توجه همکاری نظامی بین دو کشور است که باعث نگرانی قدرت های غربی به ویژه ایالات متحده شده است.
فتح-360 یک موشک بالستیک هدایت شونده ماهواره ای کوتاه برد است که توسط سازمان صنعت هوافضای ایران (AIO) ساخته شده است. این موشک مجهز به کلاهک 150 کیلوگرمی است و بردی در حدود 120 کیلومتر دارد. این موشک برای حملات با دقت بالا علیه اهداف دشمن طراحی شده است و آن را به یک مکمل قدرتمند برای هر زرادخانه نظامی تبدیل می کند. سیستم هدایت ماهواره‌ای آن دقت آن را افزایش می‌دهد و به آن اجازه می‌دهد تا با اهدافی با حداقل انحراف درگیر شود، که عاملی حیاتی در جنگ مدرن است که در آن دقت کلید است.
آموزش نظامیان روسیه در ایران برای استفاده از این موشک ها، مرحله جدیدی در مشارکت نظامی دو کشور است. تصمیم به ارائه این موشک ها به روسیه برای استفاده در اوکراین می تواند به طور قابل توجهی بر پویایی درگیری تأثیر بگذارد، به ویژه با توجه به نیاز استراتژیک روسیه به حفظ موشک های بالستیک خود برای عملیات های جنگی دوربرد.
همکاری نظامی روسیه و ایران
همکاری های نظامی روسیه و ایران در سال های اخیر به طور پیوسته در حال توسعه بوده است. این مشارکت که ریشه در منافع مشترک ژئوپلیتیکی و مخالفت متقابل با نفوذ غرب دارد، باعث شده است که هر دو کشور در پروژه‌های مختلف نظامی و دفاعی همکاری کنند. حمایت ایران از روسیه در مناقشه اوکراین آخرین جلوه این اتحاد است.
در فوریه 2024، گزارش شد که ایران حدود 400 موشک زمین به زمین قدرتمند به روسیه ارسال کرده است. این موشک‌ها با قابلیت اصابت دقیق به اهداف در بردهای 300 تا 700 کیلومتری، روابط رو به رشد دفاعی و نظامی بین دو کشور را بیشتر نشان می‌دهند. بر اساس گزارش ها، این محموله ها از طریق مسیرهای دریای خزر و با هواپیماهای ترابری انجام شده است که نشان دهنده همکاری لجستیکی بین دو کشور است.
علاوه بر این، بر اساس گزارش ها، هر دو کشور در راه اندازی کارخانه هواپیماهای بدون سرنشین شاهد ایرانی در یلابوز، در جنوب مسکو، همکاری کردند. این پهپادها، به ویژه پهپاد انتحاری شاهد-136، قبلاً به طور مؤثر توسط روسیه برای حمله به شهرهای اوکراین و زیرساخت‌های حیاتی مورد استفاده قرار گرفته‌اند که نشان‌دهنده تأثیر محسوس حمایت نظامی ایران از روسیه در درگیری است.
استقرار بالقوه موشک فتح-360 در درگیری اوکراین به معنای تشدید قابل توجه پتانسیل نظامی در اختیار روسیه است. اگرچه روسیه در حال حاضر انواع موشک های بالستیک را در اختیار دارد، اما دستیابی به فتح-360 به مسکو اجازه می دهد تا موشک های پیشرفته تر تولید داخلی خود را برای حملات دوربرد و اهداف استراتژیک ذخیره کند. از سوی دیگر، موشک‌های ساخت ایران را می‌توان برای حملات کوتاه‌برد به‌ویژه در نبردهای شدید و موضعی که مشخصه نبرد در اوکراین است، استفاده کرد.
برای روسیه، این استراتژی می تواند در حمایت از کمپین نظامی این کشور در اوکراین بسیار مهم باشد. توانایی انجام حملات کوتاه برد دقیق بدون کاهش ذخایر موشکی خود می تواند به روسیه یک مزیت تاکتیکی در میدان نبرد بدهد. علاوه بر این، ادغام این موشک ها در زیرساخت های نظامی موجود روسیه می تواند منجر به حملات هماهنگ و مؤثرتر به نیروهای اوکراینی شود و به طور بالقوه مسیر درگیری را تغییر دهد.
از دیدگاه ایران، تصمیم برای قرار دادن این موشک‌ها در روسیه احتمالاً با ترکیبی از ملاحظات ژئوپلیتیکی و انگیزه‌های اقتصادی است. با حمایت از روسیه در درگیری با اوکراین، ایران می تواند شراکت استراتژیک خود را با یک متحد کلیدی تقویت کند و همچنین از حمایت اقتصادی و نظامی ارزشمند مسکو برخوردار شود. علاوه بر این، فروش این موشک ها منبع درآمد پرسودی را برای ایران فراهم می کند که با توجه به مشکلات اقتصادی کشور به دلیل تحریم های بین المللی، اهمیت ویژه ای دارد.
گزارش‌ها مبنی بر آموزش پرسنل روسی در ایران برای استفاده از موشک فتح-360، نگرانی‌هایی را در کشورهای غربی به‌ویژه ایالات متحده برانگیخته است. واشنگتن قبلاً هشدار داده است که اگر ایران به برنامه خود برای تحویل این موشک ها به روسیه ادامه دهد، به سرعت پاسخ خواهد داد. این تحول می‌تواند به تشدید تنش‌ها بین آمریکا و ایران منجر شود که می‌تواند به تحریم‌های اقتصادی بیشتر یا حتی اقدام نظامی با هدف توقف برنامه موشکی ایران منجر شود.
پیامدهای گسترده تر این توسعه فراتر از درگیری فوری در اوکراین است. تعمیق همکاری‌های نظامی روسیه و ایران ممکن است به تجدید ساختار اتحادهای ژئوپلیتیکی منجر شود و کشورهای منطقه و فراتر از آن را به مدار این مشارکت بکشاند. به عنوان مثال، افزایش نفوذ ایران در خاورمیانه، همراه با اتحاد استراتژیک با روسیه، می تواند تلاش های غرب برای ایجاد ثبات در منطقه و مقابله با نفوذ ایران را پیچیده کند.
علاوه بر این، دخالت سایر کشورها، مانند کره شمالی، در حمایت از کمپین نظامی روسیه در اوکراین، همان طور که گزارش شده توسط پیونگ یانگ، تسلیحات، پهپادها و گلوله های توپخانه ای به مسکو ارائه می کند، نشان می دهد که درگیری به طور فزاینده ای به یک جنگ نیابتی تبدیل می شود چندین نهاد دولتی این نه تنها خطر تشدید تنش را افزایش می دهد، بلکه دستیابی به یک راه حل دیپلماتیک درگیری را دشوارتر می کند.
در واکنش به این رویدادها، کشورهای غربی احتمالاً تلاش های خود را برای منزوی کردن روسیه و ایران از نظر دیپلماتیک و اقتصادی تشدید خواهند کرد. به ویژه ایالات متحده قبلاً طیف گسترده ای از تحریم ها را علیه هر دو کشور اعمال کرده است که بخش های نظامی، مالی و انرژی آنها را هدف قرار داده است. با این حال، اثربخشی این تحریم ها در بازدارندگی از همکاری نظامی بین روسیه و ایران نامشخص است.
یکی از راه‌های بالقوه برای اعمال فشار بر ایران از طریق کانال‌های دیپلماتیک است، به‌ویژه از طریق اعمال نفوذ کشورهایی مانند چین و هند که دارای روابط نزدیک با تهران هستند. این کشورها می توانند تشویق شوند تا از اهرم های اقتصادی و سیاسی خود برای منصرف کردن ایران از ارسال موشک به روسیه استفاده کنند. با این حال، این رویکرد مملو از مشکلات است زیرا هم چین و هم هند منافع استراتژیک خود را در حفظ روابط خوب با ایران دارند.
راه بالقوه دیگر از طریق سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل است، جایی که می توان تلاش هایی را برای اعمال تحریم های اضافی علیه برنامه موشکی ایران یا جستجوی راه حل دیپلماتیک برای مناقشه انجام داد. با این حال، با توجه به پویایی های ژئوپلیتیکی، به ویژه نفوذ روسیه و چین در شورای امنیت سازمان ملل، دستیابی به اجماع در مورد چنین اقداماتی ممکن است دشوار باشد.
استقرار بالقوه موشک فتح-360 در اوکراین را باید در چارچوب گسترده‌تر درگیری که بازیگران مختلف دولتی و غیردولتی در ظرفیت‌های مختلف درگیر می‌کنند، درک کرد. از زمان آغاز درگیری در سال 2022، روسیه به طور فزاینده ای به حمایت کشورهای متحد، به ویژه کشورهایی که در مقاومت خود در برابر نفوذ غرب سهیم هستند، متکی بوده است.
دخالت ایران در مناقشه، به ویژه از طریق تأمین تسلیحات و فناوری نظامی، بر ماهیت به هم پیوسته درگیری‌های مدرن تأکید می‌کند که در آن قدرت‌های منطقه‌ای نقش مهمی در شکل‌دهی به نتیجه جنگ‌ها در سایر نقاط جهان دارند. این روند منحصر به درگیری اوکراین نیست، بلکه منعکس کننده الگوی گسترده تری از درگیری های منطقه ای است که به عرصه هایی برای مبارزات قدرت جهانی تبدیل شده اند.
استفاده روسیه از پهپادهای ساخت ایران در اوکراین نمونه بارز این است که چگونه فناوری و تجهیزات نظامی توسعه یافته در یک منطقه می تواند تأثیر قابل توجهی بر درگیری ها در منطقه دیگر داشته باشد. پهپاد شاهد-136 که به طور موثر توسط نیروهای روسی مورد استفاده قرار گرفته است، یک سلاح نسبتا ساده اما بسیار کارآمد است که به تعداد زیاد علیه اهداف زیرساختی اوکراین مستقر شده است. نه تنها خسارت قابل توجهی به بار آورد، بلکه پتانسیل پهپادها را برای شکل دادن به پویایی جنگ مدرن نشان داد.
مانند هر درگیری دیگر، استقرار احتمالی سلاح های جدید در اوکراین نگرانی های جدی را در مورد پیامدهای انسانی و رنج مردم غیرنظامی ایجاد می کند. استفاده از موشک‌های بالستیک، به‌ویژه در مناطق پرجمعیت، می‌تواند منجر به تلفات جانی و تخریب زیرساخت‌های حیاتی شود و وضعیت وخیم بشردوستانه در کشور را تشدید کند.
اوکراین قبلاً به دلیل حملات موشکی روسیه خسارات زیادی به شهرها و زیرساخت‌های خود وارد کرده است و استفاده از موشک فتح-360 می‌تواند منجر به حملات ویرانگرتر شود. این به نوبه خود احتمالاً منجر به جابجایی بیشتر جمعیت غیرنظامی، افزایش تلفات و چالش های جدی تر برای سازمان های بشردوستانه فعال در منطقه می شود.
جامعه بین‌الملل مسئولیت رسیدگی به این مسائل بشردوستانه را نه تنها با ارائه کمک به افراد آسیب دیده از درگیری، بلکه با تلاش برای جلوگیری از تشدید بیشتر از طریق ابزارهای دیپلماتیک دارد. با این حال، پویایی‌های پیچیده ژئوپلیتیک، جستجوی راه‌حلی را پیچیده می‌کند که هم نیازهای فوری بشردوستانه و هم نگرانی‌های سیاسی و امنیتی گسترده‌تری را برطرف می‌کند.
گزارش ها از آموزش نظامی روسیه در ایران برای استفاده از موشک بالستیک کوتاه برد فتح-360، تشدید قابل توجهی در همکاری های نظامی بین دو کشور است. اگر این موشک ها در مناقشه اوکراین مستقر شوند، می توانند به شدت بر پویایی جنگ تأثیر بگذارند و به طور بالقوه به روسیه یک مزیت تاکتیکی بدهند و در عین حال تلاش ها برای دستیابی به راه حل دیپلماتیک را نیز پیچیده کنند.
تعمیق روابط بین روسیه و ایران، همراه با دخالت سایر کشورها مانند کره شمالی، نشان می دهد که درگیری در اوکراین به طور فزاینده ای به یک جنگ نیابتی با پیامدهای جهانی تبدیل می شود. این نه تنها خطرات را برای همه طرف های درگیر افزایش می دهد، بلکه یافتن راه حل مسالمت آمیز درگیری را دشوارتر می کند.
از آنجایی که جامعه بین المللی با این چالش ها دست و پنجه نرم می کند، تمرکز بر پیامدهای انسانی درگیری و یافتن راه هایی برای کاهش رنج غیرنظامیانی که در آتش متقابل گرفتار شده اند بسیار مهم است. در نهایت، کلید حل و فصل مناقشه اوکراین تشدید بیشتر خصومت ها نیست، بلکه یک راه حل دیپلماتیک است که ضمن تضمین امنیت و حاکمیت اوکراین، علل اصلی جنگ را از بین می برد.
ماه‌های آینده احتمالاً در تعیین مسیر آینده درگیری تعیین‌کننده خواهد بود و تصمیمات اتخاذ شده توسط بازیگران کلیدی از جمله روسیه، ایران و قدرت‌های غربی، پیامدهای گسترده‌ای نه تنها برای اوکراین بلکه برای نظم بین‌المللی گسترده‌تر خواهد داشت. .