در بحبوحه تشدید تنش ها در خاورمیانه، اسرائیل در روزهای 25 و 26 اکتبر در پاسخ به حمله موشکی تهاجمی تهران در اوایل این هفته، مجموعه ای از حملات هوایی را علیه اهداف مهم نظامی ایران انجام داد. حمله ایران بیش از 200 موشک بالستیک به سمت خاک اسرائیل شلیک کرد و اسرائیل با استقرار حدود 100 جت جنگنده پیشرفته به مقابله پرداخت. با این حال، با انتشار گزارش‌ها، مشخص شد که حملات هوایی تنها آسیب محدودی به زیرساخت‌های نظامی ایران وارد کرده است.
این نتیجه غیرعادی، با توجه به قابلیت‌های هوایی پیشرفته اسرائیل، تحلیلگران را به گمانه‌زنی در مورد دلایل احتمالی ماهیت کم‌اهمیت این حمله واداشته است. برخی از نظریه ها به مداخله احتمالی آمریکا و استراتژی محتاطانه اسرائیل اشاره می کنند، در حالی که برخی دیگر نتیجه را به اثربخشی شگفت انگیز سامانه های دفاع هوایی مدرن ایران نسبت می دهند. تجزیه و تحلیل زیر به بررسی این نظریه ها می پردازد و عوامل ژئوپلیتیکی و تکنولوژیکی را که ممکن است بر رویدادهای اخیر تحت تأثیر قرار داده باشند، بررسی می کند.
تشدید تنش با پرتاب یک سری موشک از سوی ایران به سوی اسرائیل آغاز شد که یکی از مهم‌ترین تهدیدهای مستقیم برای دولت یهود در سال‌های اخیر بود. در پاسخ، اسرائیل یک نیروی حمله هوایی متشکل از جنگنده‌های رادارگریز پیشرفته F-35 Adir را بسیج کرد و یک سری حملات متقابل را علیه اهداف مرتبط با برنامه موشک‌های بالستیک ایران و دیگر اهداف نظامی استراتژیک انجام داد.
با این حال، علیرغم ضدحمله بلندپایه اسرائیل، برآوردهای خسارات ناشی از منابع اطلاعاتی و ناظران بین‌المللی نشان می‌دهد که تأثیر شگفت‌انگیز حداقلی بر اهداف ایرانی هدف‌گذاری شده است. نیروی هوایی اسرائیل که به برتری تکنولوژیکی خود در منطقه مشهور است، به نظر می رسید قادر به انجام یک حمله قاطع نبود، وضعیتی که بسیاری نگران کننده بودند، به ویژه با توجه به توانایی عملیاتی ظاهری ارتش اسرائیل.
به گفته منابع اطلاعاتی اسرائیل و ایالات متحده، مقیاس پاسخ اسرائیل ممکن است عمدا محدود بوده باشد. این درز نشان می دهد که واشنگتن به دنبال جلوگیری از درگیری احتمالی تمام عیار بین تهران و تل آویو، به ویژه با توجه به انتخابات ریاست جمهوری آتی آمریکا بوده است.
یک نظریه این است که رهبران اسرائیل با تسلیم شدن در برابر فشارهای دیپلماتیک آمریکا، رویکردی محدودتر را انتخاب کردند. بر اساس گزارش‌ها، هر دو کشور نگران بودند که تشدید تنش می‌تواند منجر به بی‌ثباتی بیشتر شود و به طور بالقوه باعث دخالت بیشتر منطقه‌ای و دخالت نیروهای خارجی در یک زمان حساس سیاسی برای ایالات متحده شود.
اطلاعات فاش شده از آژانس های ایالات متحده، از جمله آژانس امنیت ملی (NSA) و آژانس ملی اطلاعات مکانی، به نظر می رسد نشان دهنده نقش مستقیم آمریکا در شکل دادن به استراتژی واکنش اسرائیل باشد. بر اساس گزارش‌ها، این اطلاعات تصمیمات تاکتیکی اسرائیل را شکل داد، زیرا رهبران نظامی در تل آویو برنامه‌های اولیه خود را برای جلوگیری از تشدید بالقوه انفجاری معکوس کردند.
یکی از مقامات اطلاعاتی که خواست نامش فاش نشود، گفت: «اطلاعاتی که ما دریافت کرده‌ایم نشان می‌دهد که NSA نقش مهمی در تعیین خطرات مرتبط با یک حمله تمام عیار داشته است». هدف این بود که اطمینان حاصل شود که هر اقدامی از سوی اسرائیل منجر به درگیری غیرقابل بازگشت نخواهد شد، به ویژه زمانی که ایالات متحده در یک چشم انداز حساس سیاسی منتهی به انتخابات در چند هفته آینده حرکت می کند.
تحلیلگران به این ارزیابی های اطلاعاتی به عنوان عامل مهمی در پس تصمیم اسرائیل برای اجتناب از استفاده کامل از قابلیت های حمله هوایی خود اشاره می کنند. گزارش‌های بیشتر نشان می‌دهد که هماهنگی نظامی بین ایالات متحده و اسرائیل ممکن است شامل نقشه‌برداری دقیق از قابلیت‌های دفاع هوایی ایران باشد که به هر دو کشور اجازه می‌دهد تا در صورت اتخاذ موضع تهاجمی‌تر، نتایج احتمالی را پیش‌بینی کنند.
علاوه بر ملاحظات دیپلماتیک، تأثیر محدود حملات هوایی اسرائیل با پیشرفت روزافزون سامانه‌های پدافند هوایی ایران نیز توضیح داده می‌شود. منابع اطلاعاتی اسرائیل پیشنهاد کردند که شبکه پدافند هوایی ایران متشکل از سامانه‌های اس-300 ساخت روسیه و تجهیزات راداری ساخت داخل، جنگنده‌های رادارگریز اسرائیلی را قبل از رسیدن به اهداف مورد نظر با موفقیت رهگیری کردند.
یک منبع اطلاعاتی به اشتراک گذاشته است: «گزارش‌های اسرائیل حاکی از آن است که جنگنده‌های رادارگریز F-35 Adir نیروی هوایی اسرائیل توسط رادار پدافند هوایی ایران در حالی که هنوز در حریم هوایی عراق بودند، در مسیر مرز با ایران قرار گرفتند.» در آن لحظه هواپیمای رادارگریز اسرائیلی چند صد کیلومتر با مرز عراق و ایران فاصله داشت».
این رویداد نشان دهنده یک پیشرفت بزرگ در توانمندی های پدافند هوایی ایران است. سامانه اس-300 همراه با فناوری رادار بومی ایران، توانایی خود را در شناسایی و درگیری با جنگنده های پیشرفته اف-35 اسرائیل در بردهای دور به اثبات رسانده است. در پاسخ، طبق گزارش‌ها، نیروهای اسرائیلی موشک‌های هوا به زمین خود را پیش از موعد شلیک کردند و ترجیح دادند به جای خطر تلفات بیشتر، عقب‌نشینی کنند.
جت‌های جنگنده اسرائیلی ممکن است صدها مایل از اهداف از پیش شناسایی شده در ایران، نزدیک به حداکثر برد موشک‌های بالستیک راک و بلو اسپارو (ALBM) بوده باشند که برای خنثی کردن رادار پدافند هوایی ایران طراحی شده‌اند. سایت‌ها،» گزارش اطلاعاتی اشاره می‌کند. دقت و زمان‌بندی مانور هدف‌گیری راداری ایران، نیروهای اسرائیلی را غافلگیر کرد و آنها را مجبور کرد که پارامترهای اصلی حمله خود را کنار بگذارند.»
این حادثه نقطه عطف مهمی در تعادل فناوری بین دو کشور بود. بر اساس گزارش‌ها، تحلیلگران نظامی اسرائیل از توانایی ایران در کشف و ردیابی F-35 که قبلاً تصور می‌شد از سوی دشمنان منطقه‌ای در برابر چنین کشفی غیرقابل نفوذ هستند، شوکه شده‌اند.
موفقیت ایران در مقابله با حملات هوایی اسرائیل همچنین سوالاتی را در مورد نقش روسیه در تقویت بنیه دفاعی تهران ایجاد کرده است. دخالت روسیه در بهبود شبکه پدافند هوایی ایران به خوبی مستند شده است و تحویل سامانه‌های اس-300 مبنایی برای استراتژی دفاعی گسترده‌تر ایران شده است. این سامانه‌ها، همراه با اصلاحات و درک استراتژیک ایران، سپر قدرتمندی ایجاد کرده‌اند که قادر به بازدارندگی از حملات هوایی اسرائیل یا دیگر دشمنان منطقه‌ای است.
در ماه آوریل، گزارش‌ها حاکی از آن بود که روسیه و ایران در نقشه‌برداری کل شبکه دفاع هوایی اسرائیل، که شامل شناسایی نقاط ضعف احتمالی در سامانه‌های اسرائیلی بود، همکاری کردند. بر اساس گزارش‌ها، این اطلاعات به ایران اجازه می‌دهد تا یک حمله موشکی بالستیک اخیر را با دقت و اطمینان بالاتری انجام دهد که نشان‌دهنده کارآمدی یک استراتژی دفاعی هماهنگ بین مسکو و تهران است.
پیامدهای این همکاری با توجه به اینکه خوداتکایی روزافزون دفاعی ایران با حمایت فناورانه روسیه پشتیبانی می شود، قابل توجه است. این مشارکت نه تنها موقعیت نظامی ایران را تقویت کرد، بلکه محاسبات عملیاتی اسرائیل را نیز پیچیده کرد و سؤالاتی را در مورد توانایی اسرائیل برای انجام حملات هوایی بدون مانع به خاک ایران ایجاد کرد.
بن‌بست اخیر بین اسرائیل و ایران بر تغییر چشم‌انداز استراتژیک در خاورمیانه تأکید می‌کند، جایی که پیشرفت‌های تکنولوژیکی و اتحادهای بین‌المللی در حال تغییر پویایی قدرت سنتی هستند. تأثیر محدود حملات هوایی اسرائیل بر چالش فزاینده ناشی از قابلیت‌های دفاعی ایران و پتانسیل تشدید ناخواسته در صورت ادامه مسیر فعلی هر دو کشور تأکید می‌کند.
در اسرائیل، استراتژیست های نظامی و کارشناسان دفاعی احتمالاً رویکرد خود را با توجه به این تحولات بازنگری خواهند کرد. اگرچه جنگنده‌های F-35 هنوز جزو پیشرفته‌ترین هواپیماهای رادارگریز در جهان به شمار می‌روند، اما ممکن است ملاحظات تاکتیکی جدیدی در برخورد با سامانه‌های پدافند هوایی ایران مورد نیاز باشد. علاوه بر این، رویکرد کم‌اهمیت اتخاذ شده در حملات هوایی اخیر نشان می‌دهد که رهبری اسرائیل پیامدهای بالقوه یک رویارویی افسارگسیخته را تشخیص می‌دهد.
در همین حال، موفقیت ایران در خنثی کردن یک حمله هوایی اسرائیل می‌تواند تهران را جسور کند و احتمالاً آزمایش‌های موشکی یا تحریک‌آمیز بیشتری را به دنبال داشته باشد. کارآیی نشان‌داده‌شده پدافند هوایی همچنین می‌تواند به عنوان یک بازدارنده قدرتمند عمل کند و گزینه‌های استراتژیک موجود برای اسرائیل و متحدانش را پیچیده کند.
با آشکار شدن اوضاع، دخالت ایالات متحده و روسیه بر خطرات ژئوپلیتیک گسترده تر درگیری اسرائیل و ایران تأکید می کند. نفوذ ایالات متحده بر تصمیمات نظامی اسرائیل منعکس کننده منافع مشترک واشنگتن در حفظ ثبات منطقه ای است، به خصوص که این کشور به دنبال متعادل کردن تعهدات خود در قبال امنیت اسرائیل و کاهش تنش ها با ایران است.
در مقابل، حمایت روسیه از ایران نشان دهنده تعهد مسکو برای مقابله با نفوذ غرب در خاورمیانه است. روسیه با ارائه ابزار دفاعی به ایران در برابر حملات اسرائیل، عملاً خود را به عنوان یک بازیگر کلیدی در موازنه نظامی منطقه قرار داده است و به طور بالقوه توانایی اسرائیل برای انجام عملیات یکجانبه در ایران را محدود می کند.
با توجه به اینکه چند هفته مانده به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دولت بایدن برای اجتناب از دخالت مستقیم در مناقشه خاورمیانه رویکرد محتاطانه ای اتخاذ کرده است. این موضع با استراتژی گسترده تر واشنگتن برای مهار تشدید تنش بین اسرائیل و ایران و در عین حال مدیریت اولویت های دیپلماتیک خود سازگار است. تحلیلگران بر این باورند که نتایج انتخابات می تواند پیامدهای مهمی بر سیاست آمریکا در منطقه داشته باشد و به طور بالقوه چشم انداز استراتژیک اسرائیل، ایران و متحدان آنها را تغییر دهد.