اوکراین با انجام یک حمله پیشگیرانه قابل توجه به خاک روسیه، ناظران جهانی را حیرت زده کرد که بزرگترین تهاجم نیروهای اوکراینی از زمان آغاز جنگ است. بیش از 1000 سرباز اوکراینی با پشتیبانی خودروهای زرهی که از مرز با منطقه کورسک روسیه عبور کردند، در این حمله که “کرپوست” نام داشت، شرکت کردند. این تهاجم جسورانه نشان دهنده نقطه عطفی در جنگ است که به طور موقت شتاب را از مسکو به کیف منتقل می کند و موجی از شوک را به جامعه بین المللی وارد می کند.
حمله اوکراین به کورسک هم از نظر مقیاس منابع درگیر و هم از نظر محرمانه بودن عملیات قبل از آن بی سابقه بود. بر خلاف تهاجمات مرزی قبلی که شامل واحدهای کوچکتر و نیروهای نامنظم بود، در این حمله، اوکراین نیروهای نظامی قابل توجهی را در منطقه روسیه مستقر کرد که مستقیماً در جنوب شرقی با اوکراین هم مرز است.
گزارش شده است که در اولین ساعات عملیات، نیروهای اوکراینی بیش از 1000 کیلومتر مربع از خاک را تصرف کردند، چندین شهرک را تصرف کردند و صدها سرباز روسی را بازداشت کردند. سرعت و دقتی که این حمله با آن انجام شد، طراحان نظامی روسیه را گیج کرد. اوکراین با استفاده از ترکیبی از فریب عملیاتی، پنهان کاری و مانور تاکتیکی توانست به عنصر غافلگیری دست یابد که در جنگ های مدرن نادر است.
تصمیم برای هدف قرار دادن کورسک استراتژیک بود. اوکراین نیروهای روسی را در مناطق شرقی اطراف تارتسک و پوکروفسکی متمرکز نگه داشته است، جایی که درگیری‌های شدید هفته‌ها در جریان است. این اشتباه عمدی، رهبران نظامی روسیه را وادار کرد تا روی این جبهه ها تمرکز کنند و مرز شمالی با کورسک را نسبتاً آسیب پذیر کرد. اوکراین از این شکاف‌های دفاعی روسیه با حمله به مناطقی با منابع کمتر و زیرساخت‌های ضعیف‌تر استفاده کرده است.
برنامه های عملیات “کرپوست” به شدت تحت مراقبت قرار گرفت و تنها گروهی منتخب از مقامات عالی رتبه اوکراینی و رهبران نظامی با آنها مشورت کردند. این سطح از رازداری به اوکراین اجازه داد تا حمله ای را با حداقل نشت انجام دهد و مانع از بسیج سریع ذخایر روسیه شد. در نتیجه، نیروهای اوکراینی قبل از اینکه بتوانند پاسخ کاملی به روسیه بدهند، توانستند جای پای خود را در کورسک به دست آورند.
تغییر مسیر جنگ
هدف اصلی تهاجم اوکراین به کورسک ظاهراً تغییر استراتژیک در پویایی جنگ است. با انتقال نبرد به خاک روسیه، کیف به دنبال وادار کردن مسکو به خروج منابع نظامی خود از مناطق کلیدی اوکراین است. نیروهای روسیه در شرق اوکراین به ویژه در اطراف تارتسک و پوکروفسکی در حال پیشروی هستند. حمله به قوس کورسک می تواند روسیه را مجبور کند تا در مورد استقرار نیروهای خود تجدید نظر کند و کنترل خود را بر این مناطق حساس تضعیف کند.
علاوه بر این، مقامات اوکراینی پیشنهاد کرده اند که تصرف و حفظ خاک روسیه می تواند به آنها اهرم فشاری بر مذاکرات صلح آینده بدهد. حفظ خاک روسیه می تواند کیف را در موقعیت قوی تری برای درخواست امتیازات یا شرایط مطلوب در هر گونه مذاکرات احتمالی حل و فصل قرار دهد.
روحیه یکی دیگر از عوامل کلیدی در حمله بود. پس از چندین ماه عملیات عمدتاً دفاعی، نیروهای اوکراینی به دنبال نشان دادن توانایی خود برای به دست گرفتن ابتکار عمل و انجام حملات موفقیت آمیز در عمق خاک دشمن بودند. پیروزی در خاک روسیه می تواند یک مقابله قدرتمند با تبلیغات روسیه باشد، که اغلب اوکراین را به عنوان یک کشور ضعیف در آستانه شکست به تصویر می کشد.
برای روسیه، حمله اوکراین به کورسک هم یک بحران نظامی و هم یک بحران سیاسی است. این تهاجم، مسکو را مجبور کرد تا منابع را منحرف کند و با ضعف های دفاعی خود در امتداد مرز شمالی خود مقابله کند. ارتش روسیه که قبلاً از نبرد در چندین جبهه خسته شده بود، اکنون با چالش دفاع از میهن خود با ادامه عملیات تهاجمی در اوکراین مواجه است.
تصرف چندین شهرک و یک منطقه وسیع در منطقه کورسک توسط اوکراین ضربه مهمی به روحیه روسیه است. این عملیات روایت دیرینه کرملین مبنی بر اینکه جنگ بسیار دور است و خاک روسیه برای حمله غیرقابل نفوذ است را به چالش می کشد. همچنین ضعف در آمادگی نظامی روسیه را آشکار می کند و پرسش هایی را در مورد کارآمدی زیرساخت های دفاعی این کشور ایجاد می کند.
تأثیر روانی این حمله بر جمعیت روسیه را نباید دست کم گرفت. برای اولین بار، جنگ برای بسیاری از روس‌ها به خانه نزدیک‌تر می‌شود و به طور بالقوه حمایت عمومی از درگیری را تضعیف می‌کند. با افزایش تعداد قربانیان و مشخص شدن توانایی های واقعی اوکراین، فشار داخلی بر کرملین ممکن است افزایش یابد.
در پاسخ، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، این تهاجم را یک «تحریک بزرگ» خواند و در کورسک و مناطق اطراف آن وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد. دولت روسیه به سرعت نیروهای بیشتری را از مناطق همسایه مانند بلگورود و بریانسک برای تثبیت وضعیت و جلوگیری از پیشروی بیشتر اوکراین بسیج کرد.
تلافی روسیه: حملات هوایی و جنگ سایبری
واکنش فوری روسیه به این حمله سریع و وحشیانه بود. کرملین دستور حملات تلافی جویانه در سراسر اوکراین علیه زیرساخت های حیاتی و تاسیسات نظامی را صادر کرد. روسیه طی چند روز آینده رگبار موشک‌هایی از جمله موشک‌های مافوق صوت Kinzhal، موشک‌های کروز Kh-101 و موشک‌های بالستیک اسکندر را پرتاب کرد. شهرها و مناطق اوکراین دور از خط مقدم، از جمله کیف، لویو و اودسا، موجی از حملات هوایی و حملات هواپیماهای بدون سرنشین را تجربه کرده اند. حداقل 15 منطقه از 24 منطقه اوکراین تحت تأثیر قرار گرفتند.
بر اساس گزارش‌ها، روسیه علاوه بر پاسخ نظامی معمول خود، حملات سایبری به زیرساخت‌ها و سیستم‌های دولتی اوکراین را تشدید کرده است. هدف از این حملات سایبری، مختل کردن قابلیت‌های فرماندهی و کنترل اوکراین، تضعیف عملیات لجستیکی و تضعیف هماهنگی تلاش‌های نظامی این کشور بود. هکرهای روسی شبکه‌های انرژی، سیستم‌های حمل و نقل و شبکه‌های ارتباطی اوکراین را هدف قرار داده‌اند تا توانایی این کشور برای انجام تلاش‌های نظامی را فلج کنند.
حمله شجاعانه اوکراین باعث تحسین و نگرانی در عین حال شد. کائیسا اولونگرن، وزیر دفاع سابق هلند، در سخنرانی در مجمع استراتژی اروپایی یالتا (YES) از نبوغ تاکتیکی اوکراین تمجید کرد و خاطرنشان کرد که جامعه نظامی جهانی روزی استراتژی های اوکراین را در آکادمی های نظامی در سراسر جهان مطالعه خواهد کرد. اظهارات اولانگرن بر شناخت رو به رشد تاکتیک‌های جنگی غیرمتعارف اوکراین تأکید می‌کند که از آغاز جنگ همواره تحلیلگران را متحیر کرده است.
با این حال، حمله به کورسک نیز ترس از تشدید تنش را افزایش داد. این جنگ که قبلاً به خاک اوکراین محدود می شد، اکنون از نظر جغرافیایی با پیامدهای بالقوه برای کشورهای همسایه و اتحادهای بین المللی تهدید می کند. این حمله باعث ایجاد بحث هایی در مورد اهداف بلندمدت استراتژی کی یف و اینکه آیا حامیان اوکراین در غرب از این عملیات آگاه بودند یا خیر.
ایالات متحده، بزرگترین حامی اوکراین، دخالت مستقیم در عملیات کورسک را رد می کند. واشنگتن گفته است که از قبل از برنامه های اوکراین مطلع نشده و در این حمله شرکت نکرده است. با این حال، روسیه قدرت‌های غربی، به‌ویژه ایالات متحده و بریتانیا را به ارائه تصاویر ماهواره‌ای و اطلاعاتی که می‌توانست به اوکراین در حمله این کشور کمک کند، متهم کرده است. گزارش‌های رسانه‌ها حاکی از آن است که تجهیزات تجسسی غربی به نیروهای اوکراینی کمک کرد تا نیروهای کمکی روسیه را در روزهای پس از حمله زیر نظر داشته باشند و به آنها امکان پیش‌بینی ضدحمله‌ها را بدهد.
عملیات تهاجمی کورسک اوکراین: چالش ها و پیامدها
اگرچه موفقیت اولیه اوکراین در کورسک چشمگیر بود، اما حفظ کنترل بر قلمرو تصرف شده آسان نخواهد بود. نیروهای روسیه در حال حاضر در حال ضدحمله هستند و ممکن است حفظ خطوط طولانی ارتباط و تدارکات اوکراین دشوار باشد. تحلیلگران بر این باورند که کیف ممکن است یک خروج جزئی را انتخاب کند، دستاوردهای خود را تحکیم کند و از کشش بیش از حد اجتناب کند.
از نظر استراتژیک، اوکراین با یک تصمیم دشوار روبرو است. اشغال خاک روسیه برای مدت طولانی به منابع قابل توجهی نیاز دارد و یک ضد حمله گسترده روسیه را تهدید می کند. از سوی دیگر، عقب نشینی خیلی سریع می تواند دستاوردهای روانی و استراتژیک حاصل از عملیات را تضعیف کند. برخی کارشناسان بر این باورند که اوکراین ممکن است سعی کند از زمین های تصرف شده به عنوان ابزاری برای چانه زنی در مذاکرات صلح آتی استفاده کند، اگرچه این موضوع هنوز نامشخص است.
حمله اوکراین به کورسک به طور غیرقابل انکاری مسیر جنگ را تغییر داد. این توانایی کی یف را برای جنگیدن در خاک روسیه نشان داد و با فرضیات دیرینه در مورد محدودیت های درگیری مخالفت کرد. این اقدام جسورانه احتمالاً در ژئوپلیتیک جهانی بازتاب پیدا می کند و خطرات را برای متحدان اوکراین و حامیان روسیه افزایش می دهد.
برای غرب، موفقیت عملیات کرپوست یادآور مقاومت اوکراین و اهمیت حمایت نظامی و مالی مداوم است. با این حال، این تهاجم خطراتی را نیز به همراه دارد، زیرا می‌تواند واکنش تهاجمی‌تر مسکو را برانگیزد، از جمله استفاده بالقوه از سلاح‌های غیر متعارف یا حملات گسترده به شهرهای اوکراین.
برای روسیه، حمله به کورسک یادآوری جدی از هزینه جنگ است. با گسترش درگیری، مسکو با فشار فزاینده ای برای تامین امنیت مرزهای خود و سرکوب مخالفان داخلی مواجه است. آینده جنگ به این بستگی دارد که هر دو طرف چگونه در این پویایی حرکت کنند و اینکه آیا کانال های دیپلماتیک می توانند برای مذاکره برای توقف خصومت ها بازگشایی شوند یا خیر. در همین حال، جهان با دقت نظاره گر ورود جنگ در اوکراین به مرحله جدید و خطرناک تر است.