جودیت کالینز وزیر دفاع نیوزیلند روز پنجشنبه در بیانیه ای رسمی گفت: در منطقه هند و اقیانوس آرام، کشتی های نیروی دریایی نیوزلند و استرالیا روز چهارشنبه از تنگه تایوان عبور کردند. این ترانزیت که حوالی ساعت 2 بعدازظهر به وقت محلی رخ داد، طبق قوانین بین المللی به عنوان یک عملیات معمول توصیف شد، اما همچنین نشان دهنده پویایی های ژئوپلیتیکی در حال توسعه در اطراف تایوان و قاطعیت رو به رشد چین است.
این اولین بار است که یک کشتی نیروی دریایی نیوزیلند از سال 2017 از این آبراه حساس عبور می کند. این تصویب، اگرچه توسط نیوزلند و استرالیا به عنوان امری عادی اعلام شده است، در زمانی صورت می گیرد که جهان شاهد افزایش فعالیت نظامی چین در نزدیکی تایوان و تلاش های این کشور برای اعمال کنترل بر منطقه است.
پیشرفت عادی یا پیام استراتژیک؟
بیانیه کالینز تاکید کرد که این عملیات مطابق با قوانین بین المللی است. وی تأیید کرد: «نیروی دفاعی نیوزیلند همه عملیات‌ها را مطابق با قوانین بین‌المللی و بهترین شیوه انجام می‌دهد. این راهپیمایی به عنوان یک فعالیت معمولی توصیف شد که هدف آن تحریک ملت خاصی نیست. با این حال، اقدامات در تنگه تایوان، حتی آنهایی که معمولی تلقی می شوند، پیامدهای ژئوپلیتیکی قابل توجهی دارند.
وزارت دفاع استرالیا نیز احساسات کالینز را تکرار کرد و ترانزیت را بخشی از عملیات عادی خود توصیف کرد. وی تاکید کرد که این گذرگاه بخشی از تعهد او به یک منطقه باز، باثبات و مرفه هند و اقیانوسیه است. برای هر دو کشور، این ترانزیت بر اهمیت حفظ نظم بین المللی مبتنی بر قوانین، به ویژه در آبراه های مهم استراتژیک تأکید می کند.
عملیات سه ملیتی؟
اگرچه در بیانیه نیوزیلند تنها به مشارکت نیروهای خودی همراه با نیروی دریایی استرالیا اشاره شد، اما گزارش‌های روزنامه ژاپنی یومیوری شیمبون ادعا کرد که ناوشکن Sazanami نیروی دفاع شخصی ژاپن نیز بخشی از این کاروان بوده است. این جزئیات، اگرچه توسط بیانیه کالینز تأیید نشده است، اما به پتانسیل همکاری منطقه ای بیشتر بین دموکراسی های همفکر در مقابله با نفوذ چین در منطقه اشاره می کند.
خواه این عملیات واقعاً چندجانبه بود یا خیر، مفهوم همکاری بین این بازیگران منطقه‌ای – نیوزلند، استرالیا و احتمالاً ژاپن – حاکی از نگرانی‌های مشترک در مورد حضور نظامی رو به رشد چین و ادعاهای آن در قبال تایوان است.
اهمیت تنگه تایوان
تنگه تایوان یک آبراه به عرض 180 کیلومتر است که سرزمین اصلی چین را از تایوان جدا می کند و یکی از حساس ترین و از نظر استراتژیک ترین مناطق دریایی در جهان است. این تنگه به عنوان یک مسیر حیاتی کشتیرانی بین المللی عمل می کند و تقریباً نیمی از ناوگان کانتینری جهان از این آب ها عبور می کند. این منطقه همچنین به عنوان نقطه درگیری بالقوه در نظر گرفته می شود، به ویژه به دلیل اینکه لفاظی ها و موضع نظامی چین در قبال تایوان در سال های اخیر تهاجمی تر شده است.
چین مدعی حاکمیت بر تایوان است، جزیره‌ای که به صورت دموکراتیک اداره می‌شود و مدعی کنترل انحصاری بر این تنگه است و مدعی است که در آب‌های سرزمینی چین است. با این حال، حقوق بین الملل، از جمله کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها (UNCLOS)، از این دیدگاه حمایت می کند که تنگه تایوان یک آبراه بین المللی است که برای آزادی کشتیرانی باز است.
هم ایالات متحده و هم تایوان استدلال می کنند که این تنگه همچنان آب های بین المللی است، موضعی که توسط دیگر متحدان غربی از جمله استرالیا، نیوزیلند، ژاپن و کشورهای اروپایی مانند بریتانیا حمایت می شود. این کشورها استدلال می کنند که تضمین آزادی دریانوردی در منطقه برای حفظ هنجارهای تجارت جهانی و حفظ ثبات در منطقه هند و اقیانوس آرام حیاتی است.
واکنش چین
چین، همانطور که انتظار می رفت، نسبت به ترانزیت محتاط بود. لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین، گفت که پکن همیشه با کشتی‌های جنگی خارجی در این تنگه مطابق قانون رفتار می‌کند. لین بار دیگر تاکید کرد که چین هوشیار و آماده پاسخگویی به هرگونه اقدامی است که ممکن است حاکمیت و امنیت این کشور را تهدید کند.
لین طی یک نشست مطبوعاتی منظم گفت: «ما در برابر هر اقدامی که ممکن است حاکمیت و امنیت چین را تهدید کند، هوشیاری بالایی را حفظ خواهیم کرد.
چین که هرگز از استفاده از زور برای کنترل تایوان ابایی نکرده است، عملیات نظامی خارجی در تنگه تایوان را حمله به حاکمیت خود می داند. برای پکن، هرگونه عبور دریایی از تنگه، به ویژه توسط کشتی های جنگی، به عنوان یک چالش مستقیم برای ادعاهای ارضی این کشور و یادآور امتناع جامعه بین المللی از به رسمیت شناختن اقتدار خود بر تایوان تلقی می شود.
پکن اغلب نارضایتی خود را از ترانزیت نیروهای دریایی ایالات متحده از طریق تنگه تایوان، که تقریباً هر دو ماه یک بار انجام می شود، ابراز می کند. این عملیات اغلب با اعتراضات دیپلماتیک چین و افزایش فعالیت نظامی در منطقه همراه است. دخالت متحدان ایالات متحده مانند استرالیا، نیوزیلند، کانادا و بریتانیا در این ترانزیت ها، وضعیت از قبل پرتنش را پیچیده تر می کند.
ایالات متحده و متحدانش: تامین امنیت “آزاد و باز هند و اقیانوس آرام”
ایالات متحده در خط مقدم مقابله با اقدامات قاطعانه چین در تنگه تایوان و در منطقه هند و اقیانوس آرام بوده است. کشتی‌های جنگی ایالات متحده به‌عنوان بخشی از آنچه واشنگتن عملیات‌های آزادی ناوبری (FONOPs) می‌نامد، به طور منظم از میان این آب‌ها عبور می‌کنند. هدف این ماموریت ها نشان دادن این است که هیچ کشوری نمی تواند به طور یکجانبه چنین خطوط دریایی مهم بین المللی را کنترل کند.
در حالی که ترانزیت نیروی دریایی ایالات متحده از طریق تنگه تایوان به امری عادی تبدیل شده است، سایر کشورها از جمله کانادا، بریتانیا و ژاپن نیز در سال های اخیر عملیات مشابهی را انجام داده اند. این تلاش هماهنگ ایالات متحده و متحدانش بر اهمیت روزافزون منطقه هند و اقیانوس آرام در محاسبات استراتژیک جهانی تأکید می کند.
برای استرالیا و نیوزیلند، متحدان دیرینه ایالات متحده و اعضای ائتلاف اشتراک اطلاعات پنج چشم، این ترانزیت اخیر نشان دهنده تأیید واضحی از تعهد آنها به هدف مشترک منطقه آزاد و باز هند و اقیانوس آرام است. این منطقه با گشت‌زنی‌های مکرر دریایی چین، پروازهای نیروی هوایی و تمرین‌های نظامی که برای ایجاد قدرت و ارعاب تایوان و حامیانش طراحی شده‌اند، شاهد حضور نظامی فزاینده‌ای بوده است.
نیوزلند و استرالیا با ارسال کشتی‌های خود از طریق تنگه تایوان، نه تنها تعهد خود را به قوانین بین‌الملل نشان می‌دهند، بلکه تمایل خود را برای شرکت در عملیات‌هایی که ادعاهای چین را مبنی بر حاکمیت انحصاری در منطقه متعادل می‌کند، نشان می‌دهند.
عبور کشتی‌های نیوزلند و استرالیا از تنگه تایوان احتمالاً مورد استقبال تایپه قرار خواهد گرفت و این حرکت را به عنوان شاهدی بر حمایت بین‌المللی در مواجهه با فشار فزاینده پکن می‌داند. تسای اینگ ون، رئیس جمهور تایوان، پیوسته خواستار روابط قوی تر با کشورهای دموکراتیک همفکر برای حفاظت از حاکمیت تایوان و شیوه زندگی دموکراتیک شده است.
با این حال، این توسعه همچنین نگرانی هایی را در مورد تشدید بالقوه افزایش می دهد. طی پنج سال گذشته، چین فعالیت‌های نظامی خود را در اطراف تایوان، از جمله انجام تمرین‌های نظامی در مقیاس بزرگ شبیه‌سازی سناریوهای تهاجم، افزایش داده است. مواضع سخت پکن در قبال تایوان بسیاری از تحلیلگران را بر آن داشته است تا هشدار دهند که این منطقه می تواند به نقطه عطف درگیری گسترده تر بین چین و غرب تبدیل شود.
علاوه بر این، دخالت قدرت‌های منطقه‌ای مانند ژاپن و استرالیا، همراه با متحدان غربی، وضعیت از قبل بی ثبات را پیچیده می‌کند. ژاپن، به‌ویژه، در سال‌های اخیر موضع قاطع‌تری در برابر گسترش نظامی چین اتخاذ کرده است که با اتحاد استراتژیک خود با ایالات متحده تقویت شده است. اگر ژاپن به این ترانزیت اخیر کشیده شود، منعکس کننده اجماع فزاینده ای در میان بازیگران منطقه ای است که نگران جاه طلبی های پکن هستند.
قاطعیت نظامی فزاینده چین در اطراف تایوان
در دهه گذشته، چین به طور پیوسته حضور نظامی خود را در اطراف تایوان افزایش داده است و گشت‌زنی‌های هوایی و تمرین‌های دریایی مکرر در نزدیکی جزیره انجام می‌دهد. هدف از این مانورها نشان دادن نارضایتی پکن از رهبری طرفدار استقلال تایوان و تعمیق روابط آن با کشورهایی مانند ایالات متحده است.
از سال 2017، چین به طور چشمگیری پروازهای نظامی به منطقه شناسایی دفاع هوایی تایوان (ADID) را افزایش داده است. در حالی که این تهاجمات به عنوان یک تهدید مستقیم در نظر گرفته نمی شود، آنها به عنوان یادآوری توانایی چین برای ارسال سریع قدرت به حریم هوایی جزیره و به طور بالقوه اختلال در فعالیت های نظامی آن عمل می کنند.
علاوه بر گشت‌های هوایی، چین تمرین‌های دریایی گسترده‌ای را در اطراف تایوان انجام داده است، از جمله استفاده از ناوهای هواپیمابر و ناوشکن‌های موشک‌های هدایت‌شونده. این تمرین‌ها که گاهی صدها هواپیمای جنگی و ده‌ها کشتی را شامل می‌شود، برای شبیه‌سازی انواع سناریوهای نظامی، از محاصره گرفته تا فرود آبی‌خاکی، طراحی شده‌اند.
پیام چین روشن است: این کشور آماده است در صورت لزوم از زور برای اتحاد مجدد تایوان با سرزمین اصلی استفاده کند. با افزایش تنش ها، جامعه بین المللی باید خطرات احتمالی درگیری نظامی را بسنجید، به ویژه اگر حوادث ناخواسته یا سوء تفاهم ها در طول عملیات دریایی یا هوایی در منطقه رخ دهد.
ترانزیت کشتی‌های نیروی دریایی نیوزلند و استرالیا از طریق تنگه تایوان، اگرچه به عنوان یک عملیات معمول توصیف می‌شود، پیامدهای مهمی در زمینه ژئوپلیتیک وسیع‌تر منطقه هند و اقیانوس آرام دارد. این بر تمایل قدرت های منطقه ای برای تایید مجدد تعهد خود به قوانین بین المللی و به چالش کشیدن ادعاهای قاطعانه فزاینده چین در مورد تایوان و آب های اطراف آن تاکید می کند.
برای نیوزیلند و استرالیا، این اقدام منعکس‌کننده مشارکت عمیق‌تر با ایالات متحده و سایر دموکراسی‌های متعهد به منطقه آزاد و باز هند و اقیانوس آرام است. برای چین، یادآوری دیگری است که جامعه بین‌الملل آمادگی پذیرش ادعاهای گسترده‌اش در مورد تنگه تایوان، یک منطقه دریایی حیاتی در قلب تجارت جهانی و ثبات منطقه را ندارد.
از آنجایی که تنش‌ها بین چین و تایوان همچنان افزایش می‌یابد و کشورهای بیشتری از طریق عملیات دریایی حمایت خود را از تایوان نشان می‌دهند، منطقه همچنان در حاشیه است و همه طرف‌ها به شدت از احتمال اشتباه محاسباتی و درگیری آگاه هستند. اینکه آیا این ترانزیت اخیر به عنوان یک گذار معمولی تلقی خواهد شد یا به عنوان بخشی از یک استراتژی گسترده تر برای مهار چین باید دید، اما واضح است که منطقه هند و اقیانوس آرام به سرعت در حال تبدیل شدن به صحنه اصلی ژئوپلیتیک جهانی است.