این آخر هفته، رهبران “ربع” – ایالات متحده، ژاپن، استرالیا و هند – در ویلمینگتون، دلاور، خانه جو بایدن، رئیس جمهور ایالات متحده، گرد هم خواهند آمد. این نشست یک لحظه نمادین خواهد بود که نشان دهنده پایان یک دوره برای دو نفر از چهار رهبر است. برای کیشیدا فومیو، نخست وزیر ژاپن، این دیدار یکی از آخرین اقدامات مهم به عنوان رئیس دولت ژاپن قبل از کناره گیری وی خواهد بود. به همین ترتیب، پرزیدنت بایدن، که دوره ریاستش چهار ماه دیگر به پایان می‌رسد، در نشستی که ممکن است آخرین جلسه او در روز پنجشنبه باشد نیز شرکت خواهد کرد.
زمان برگزاری این اجلاس نه تنها به عنوان خداحافظی با این رهبران، بلکه به عنوان یک لحظه کلیدی برای خود این چهار نفر نیز مهم است. اهمیت این گروه بندی ژئوپلیتیکی که رسماً گفتگوی چهارجانبه امنیتی نامیده می شود، در نیم دهه گذشته به سرعت افزایش یافته است. Quad به عنوان یک انجمن عمل می کند که در آن چهار عضو آن، که اغلب به عنوان دموکراسی های “همفکر” شناخته می شوند، می توانند اقدامات خود را در مورد طیف گسترده ای از مسائل، از جمله امنیت، فناوری، تغییرات آب و هوا و ثبات منطقه ای در منطقه هند و اقیانوس آرام هماهنگ کنند.
ریشه ها و تکامل چهارگانه: تغییر در تمرکز
Quad که در ابتدا در سال 2007 تأسیس شد، عمدتاً در واکنش به قدرت و نفوذ فزاینده چین در منطقه هند و اقیانوس آرام پدیدار شد. شکل‌گیری آن ناشی از نگرانی عمومی در مورد سیاست خارجی قاطعانه چین بود. با این حال، در ابتدا کواد تمرکز محدودتری داشت و اولین تکرار آن عمدتاً بر همکاری نظامی و امنیت متمرکز بود.
در روزهای اولیه، Quad عمدتا از طریق واشنگتن و توکیو حرکت می کرد، در حالی که استرالیا و هند رویکرد محتاطانه تری داشتند. هم کانبرا و هم دهلی نو نمی خواستند به عنوان شرکت کنندگان آشکار در ائتلاف ضد چین دیده شوند. این احتیاط، همراه با رویکرد محتاطانه چین در سیاست خارجی، منجر به کنار گذاشتن بی سر و صدا کواد در سال 2008 شد.
با این حال، در سال 2017، چشم انداز ژئوپلیتیکی به طور قابل توجهی تغییر کرده بود. چین، تحت رهبری رئیس جمهور شی جین پینگ، سیاست خارجی قاطعانه تر و جاه طلبانه تری را اتخاذ کرده است که باعث ایجاد نگرانی در منطقه هند و اقیانوس آرام شده است. این تغییر باعث تجدید حیات چهار کشور شد و هر چهار کشور اهمیت استراتژیک این گروه را دوباره ارزیابی کردند. اولین نشست رسمی Quad 2.0 در اجلاس شرق آسیا در سال 2017 برگزار شد که نقطه عطفی برای این سازمان بود.
از آن زمان، «ربع» جلسات متعددی در سطح بالا برگزار کرده است. در حالی که جلسات اولیه بر تعاملات در سطح وزیران متمرکز بود، اولین اجلاس سران رهبران به میزبانی رئیس جمهور بایدن در سال 2021 برگزار شد. در این اجلاس، این گروه متعهد به برگزاری جلسات سالانه شد و بر اهمیت روز پنجشنبه در محاسبات استراتژیک اعضای خود تاکید کرد.
گسترش دستور کار چهارگانه: فراتر از همکاری نظامی
در حالی که نگرانی‌های نظامی در تشکیل اولیه کواد نقش اساسی داشت، این گروه از آن زمان تا حد زیادی دامنه خود را گسترش داده است. امروزه با طیف وسیعی از مسائل، از تغییرات آب و هوایی گرفته تا سلامت عمومی، توسعه فناوری و حتی همکاری فضایی سروکار دارد. یکی از مهم ترین زمینه های همکاری، توزیع واکسن ها، به ویژه در زمان همه گیری کووید-19 است.
Quad همچنین در زمینه آگاهی از حوزه دریایی، به ویژه در منطقه اقیانوس هند فعال است. با تقویت نظارت و همکاری در این آبراه استراتژیک کلیدی، کواد به دنبال حفاظت از خطوط دریایی آزاد و آزاد منطقه در برابر هر گونه تأثیر مخرب است که به طور غیرمستقیم به افزایش حضور دریایی چین در منطقه هند و اقیانوس آرام اشاره می کند.
علیرغم این برنامه گسترده، گروه چهارجانبه تا حد زیادی بر مدیریت چالش ژئوپلیتیکی ایجاد شده توسط چین متمرکز است. اگرچه این گروه از ذکر مستقیم چین در بیانیه‌های رسمی اجتناب می‌کند، اما واضح است که افزایش قدرت نظامی و اقتصادی چین یکی از نگرانی‌های اصلی اعضای چهار نفر است.
با این حال، محدوده Quad هنوز هم شکاف های قابل توجهی دارد. به عنوان مثال، همکاری اقتصادی، یک جنبه حیاتی برای مقابله با نفوذ چین در منطقه، به طور آشکار در دستور کار چهار کشور غایب است. استفاده چین از ژئواکونومیک – استفاده از قدرت اقتصادی خود برای تأثیرگذاری بر همسایگان خود و تضمین مزایای استراتژیک – نشان دهنده یک چالش جدی است که گروه چهارجانبه هنوز به درستی به آن رسیدگی نکرده است. فقدان هماهنگی اقتصادی یک شکاف استراتژیک در توانایی این گروه برای ارائه پاسخی جامع به ظهور چین ایجاد می کند.
Quad بدون شک توجه جهانی را به خود جلب کرده است، تا حدی به دلیل ماهیت سطح بالای جلسات آن و فهرست رو به رشد اولویت های آن. از نظر دیپلماتیک، Quad یک تمرین مهم در سیگنال دهی بود. وجود آن سیگنال روشنی می فرستد که چهار کشور اصلی دموکراسی هند و اقیانوس آرام تلاش های خود را برای اطمینان از ثبات، باز و عاری از اجبار منطقه با یکدیگر هماهنگ می کنند.
با این وجود، علیرغم اهمیت نمادین آن، «ربع» با تمام توان تلاش کرد تا اعلامیه های بلند خود را به نتایج سیاسی ملموس تبدیل کند. اگرچه این گروه اجلاس های متعددی را برگزار کرده و بیانیه های متعددی را صادر کرده است، اما از نظر همکاری عملی پیشرفت نسبتاً محسوسی حاصل نشده است. برنامه جاه طلبانه Quad که همه چیز را از تغییرات آب و هوایی گرفته تا فناوری و امنیت را پوشش می دهد، هنوز نتایج قابل توجهی در زمین نداشته است.
این شکاف بین بلاغت و واقعیت تا حدی به این دلیل است که Quad هنوز در مراحل اولیه خود است. این گروه تنها چند سالی است که بازگشته است و محدودیت های بوروکراتیک برای عضویت در آن، پیشرفت را کند کرده است. علاوه بر این، چهار کشور شرکت کننده تجربه چندانی از همکاری در چنین چارچوبی نداشتند. در نتیجه، توانایی آنها برای همکاری موثر هنوز در حال تکامل است.
چالش منافع ملی مختلف
چالش جدی دیگر برای “ربع”، منافع متفاوت کشورهای عضو آن است. در حالی که هر چهار کشور در مورد رشد چین نگرانی مشترک دارند، اما در مورد امنیت منطقه ای و سیاست خارجی، اولویت ها و رویکردهای متفاوتی دارند. این اختلاف در مورد هند بیشتر مشهود است که رابطه آن با روسیه باعث ایجاد اصطکاک در داخل گروه شده است.
هند روابط دیرینه ای با مسکو دارد که روابط آن را با ایالات متحده، ژاپن و استرالیا به ویژه در زمینه حمله روسیه به اوکراین پیچیده می کند. وابستگی هند به تجهیزات نظامی روسیه، و همچنین موقعیت بی طرف آن در درگیری اوکراین، آن را از مواضع حساس تر شرکای چهارجانبه خود متمایز می کند. این اختلاف در مورد روسیه بر چالش گسترده تری برای گروه چهارجانبه تاکید می کند: حفظ انسجام در مواجهه با اولویت های مختلف ملی.
اختلافات اقتصادی نیز مانعی برای تعمیق همکاری است. اگرچه هر چهار عضو دارای اقتصاد قوی هستند، اما رویکردهای آنها به مدیریت اقتصادی و سیاست تجاری به طور قابل توجهی متفاوت است. این امر، پیشبرد یک دستور کار هماهنگ اقتصادی را برای چهار کشور دشوار می کند، به ویژه در مخالفت با طرح کمربند و جاده چین (BRI)، یک پروژه زیرساختی عظیم که نفوذ پکن را در آسیا و فراتر از آن تقویت کرده است.
نشست دلاور: انتظار چه چیزی
هنگامی که رهبران چهارگانه این آخر هفته در ویلمینگتون گرد هم می آیند، ناظران می توانند انتظار ترکیبی از لفاظی های بلند، برنامه های بلندپروازانه جدید و ادای احترام گرم به رهبران در حال خروج را داشته باشند. هم رئیس جمهور بایدن و هم نخست وزیر کیشیدا احتمالاً به خاطر نقششان در احیای و تقویت چهارگانه تمجید خواهند شد. با این حال، موفقیت اجلاس در نهایت به این بستگی دارد که آیا این گروه بتواند فراتر از حرکات نمادین حرکت کند و به وعده های خود عمل کند یا خیر.
انتظار می رود این نشست بر روی چندین حوزه کلیدی از جمله تغییرات آب و هوایی، فناوری و امنیت دریایی تمرکز کند. همچنین می‌توان در مورد گسترش همکاری در بهداشت عمومی و امدادرسانی به بلایای طبیعی، با تکیه بر ابتکارات چهارگانه قبلی، بحث‌هایی داشت. با این حال، چین فیل در اتاق باقی خواهد ماند. در حالی که اعضای “ربع” احتمالاً از نام بردن مستقیم چین در بیانیه های رسمی خود اجتناب می کنند، واضح است که مدیریت خیزش پکن همچنان بر دستور کار این گروه تسلط خواهد داشت.
یکی دیگر از موضوعات کلیدی این اجلاس، موضوع جانشینی رهبری خواهد بود. با کناره گیری بایدن و کیشیدا در آینده نزدیک، گروه چهار با دوره ای از عدم اطمینان مواجه می شود. اگر گروه بخواهد شتاب خود را حفظ کند، جانشینان آنها باید همان سطح تعهد را به Quad نشان دهند.
Quad همچنان یک رویداد جاه طلبانه است و اعضای آن به وضوح آن را بخش مهمی از استراتژی خود برای منطقه هند و اقیانوس آرام می دانند. با این حال، اگر گروه بخواهد پتانسیل خود را بشناسد، باید بر چالش های جدی غلبه کند. این شامل پر کردن شکاف بین برنامه بلندپروازانه و فقدان دستاوردهای ملموس و همچنین مدیریت منافع ملی متنوع اعضای آن است.
موفقیت Quad به توانایی آن در تبدیل نشست های سطح بالا و سیگنال های دیپلماتیک به همکاری عملی بستگی دارد که می تواند منافع واقعی برای منطقه به همراه داشته باشد. در حالی که اجلاس ویلمینگتون احتمالاً منجر به برنامه‌ها و اعلامیه‌های بلندپروازانه‌تر خواهد شد، آزمون واقعی این خواهد بود که آیا چهارگانه می‌تواند این تعهدات را در ماه‌ها و سال‌های آینده انجام دهد یا خیر.
تا زمانی که Quad قاطعانه حرکت نکند، توانایی آن برای تأثیرگذاری بر تعادل استراتژیک در هند و اقیانوس آرام محدود خواهد بود. در عین حال، چین به شکل‌دهی آینده منطقه ادامه خواهد داد و چهارگانه را به چالش می‌کشد تا از بستری برای گفت‌وگو به نیرویی برای اقدام ملموس تبدیل شود.