پونی ما، یکی از بنیانگذاران Tencent Holdings، در یک چرخش شگفت‌انگیز، عنوان ثروتمندترین مرد چین را که اکنون بیش از 65 میلیارد دلار استرالیا ارزش دارد، به دست آورد و بر اساس آخرین فهرست میلیاردرهای بلومبرگ، او را در رده بیست و هفتم جهان قرار داد. احیای ثروت ما پس از چند سال پر فراز و نشیب برای میلیاردرهای فناوری چین، که بسیاری از آنها با سرکوب‌ها و چالش‌های عمومی حزب کمونیست چین (ح‌ک‌پی) مواجه شده‌اند، رخ می‌دهد. همراه با ما در رده های بالای رتبه بندی ثروت چین، ژونگ شانشان، سرمایه دار بزرگ آب بطری، و ژانگ ییمینگ، یکی از بنیانگذاران ByteDance، غول فناوری پشت تیک تاک قرار دارند.
بازگشت پونی ما به صدر فهرست ثروت چین ممکن است به نظر نشان‌دهنده یک محیط اقتصادی راحت‌تر باشد، اما در زیر سطح، یک رابطه منحصر به فرد و پیچیده بین بخش خصوصی چین و دولت نهفته است. این تعامل پویا بین نیروهای بازار و کنترل دولت، چشم‌انداز اقتصادی چین را شکل داده است و همچنان به شکل‌دهی مسیر کارآفرینان میلیاردر آن ادامه می‌دهد.
یک امپراتوری فناوری مبتنی بر ظهور چین
شهرت پونی ما را می توان به تاسیس Tencent در سال 1998 ردیابی کرد. این شرکت که دفتر مرکزی آن در مرکز فناوری جنوبی شنژن قرار دارد، از رشد سریع اقتصادی چین و نقش فزاینده اینترنت در زندگی روزمره بهره برده است. Tencent در دنیای فناوری تبدیل به یک غول پیکر شده است که بیشتر به خاطر محصولات انقلابی QQ و WeChat، دو پلتفرم پیام رسانی فوری با بیش از یک میلیارد کاربر، شناخته شده است.
Tencent همچنین بر صنعت بازی چین تسلط دارد، بخشی که به دلیل نفوذ بسیار زیاد خود در بازارهای جهانی شناخته شده است. با بازی‌های محبوبی مانند Honor of Kings و League of Legends، Tencent به بزرگترین ارائه‌دهنده بازی‌های ویدیویی در چین تبدیل شده است. مجموعه بازی های این شرکت نه تنها سود آن را افزایش داده است، بلکه به تثبیت سلطه آن در بخش بازی جهانی کمک کرده است.
اخیراً، Tencent با انتشار Black Myth: Wukong، اولین بازی ویدیویی چینی “AAA” به نقطه عطف جدیدی دست یافت. این بازی که در سال 2023 منتشر شد، موفقیت بزرگی داشت و در سه روز اول بیش از 10 میلیون نسخه فروخت و تحسین منتقدان را هم در چین و هم در خارج از کشور دریافت کرد. این بازی که بر اساس رمان کلاسیک قرن شانزدهمی سفر به غرب ساخته شده است، مناظر خیره کننده چینی و چهره های اساطیری را به نمایش می گذارد، که کاملاً مطابق با جاه طلبی های دولت برای گسترش حضور فرهنگی چین در صحنه جهانی است.
رسانه دولتی چین، شین‌هوا، این بازی را به دلیل «گفتن داستان‌های چینی با کیفیتی در سطح جهانی» ستود و آن را ابزاری مهم برای ترویج فرهنگ چینی در سراسر جهان نامید. این تایید وزن قابل توجهی در کشوری دارد که شرکت های خصوصی باید بین موفقیت تجاری و تایید سیاسی حرکت کنند. توانایی Tencent برای ادغام تبلیغات فرهنگی در استراتژی تجاری خود نشان دهنده تعادل ظریفی است که با دستور کار پکن حفظ می کند.
چالش مقررات دولتی
در حالی که به نظر می رسد رشد Tencent سریع است، اما بدون چالش نبوده است. صنعت بازی چین مشمول برخی از سخت‌گیرانه‌ترین مقررات در جهان است و Tencent اغلب خود را در مرکز این سیاست‌ها می‌بیند. در آگوست 2021، مقامات چینی اقداماتی را برای محدود کردن بازی آنلاین برای افراد زیر سن قانونی ارائه کردند و زمان بازی آنها را فقط به یک ساعت در روزهای جمعه، آخر هفته و تعطیلات محدود کردند. این مقررات تاثیر زیادی بر Tencent داشته است که بخش قابل توجهی از درآمد خود را از بازی های آنلاین به دست می آورد.
Tencent در دسامبر 2023 بیشتر متزلزل شد، زمانی که سیاست جدیدی با هدف محدود کردن زمان و هزینه‌های بیش از حد بازی اعلام شد. این اقدامات باعث کاهش 12.4 درصدی قیمت سهام Tencent شد که آسیب‌پذیری حتی قدرتمندترین شرکت‌های خصوصی را در برابر هول‌ها و قوانین مقررات نشان داد. با این حال، تنسنت در نمایشی از انطباق، به سرعت متعهد شد که از قوانین جدید تبعیت کند، و این درک شرکت را تقویت کرد که هماهنگی با سیاست های دولت در چین بسیار مهم است.
رویکرد محتاطانه پونی ما کاملاً در تضاد با رفتار صریح تر دیگر میلیاردرهای فناوری چینی، به ویژه جک ما از شهرت علی بابا است. انتقاد علنی جک ما از رگولاتورهای چینی در طی سخنرانی در شانگهای در سال 2020 منجر به یک سری اقدامات تنبیهی از سوی دولت شد، از جمله لغو عرضه اولیه اولیه سهام 50 میلیارد دلاری گروه مورچه، بازوی فناوری مالی علی بابا، که مدت ها منتظر آن بودیم. رسوایی جک ما به عنوان هشداری برای سایر رهبران تجاری بود که به چالش کشیدن مقامات دولتی عواقب جدی دارد.
سقوط سریع جک ما از صدر نخبگان تجاری چین نشان دهنده رابطه ضعیف بین ثروت خصوصی و قدرت دولتی در چین است. در اوج نفوذ خود، شرکت های جک ما، علی بابا و مورچه، آماده بودند تا چشم انداز مالی چین را تغییر دهند. محصولات مالی الکترونیکی نوآورانه Ant Group، از جمله پلتفرم بسیار محبوب Alipay، می تواند خدمات بانکی و اعتباری را غیرمتمرکز کند و قدرت مالی بیشتری را در دست مصرف کنندگان عادی قرار دهد.
با این حال، سخنرانی جک ما در سال 2020، که در آن از تنظیم‌کننده‌های مالی چین به دلیل سرکوب نوآوری‌ها با سیاست‌های منسوخ انتقاد کرد، واکنش سریع و شدیدی را به دنبال داشت. IPO Ant Group لغو شد و این شرکت تحت نظارت شدید نظارتی قرار گرفت. در سال‌های بعد، هم گروه مورچه‌ها و هم علی‌بابا میلیاردها دلار جریمه شدند و خود جک ما تا حد زیادی از زندگی عمومی ناپدید شد و فقط گاهی در ظاهر بسیار کنترل‌شده ظاهر شد.
این سرکوب غول های فناوری چین نشانگر تغییر گسترده تری در رویکرد حزب کمونیست چین برای مدیریت بخش خصوصی بود. از آنجایی که اقتصاد چین در پی همه‌گیری کووید-۱۹ کند شده است، دولت به طور فزاینده‌ای بر بازیابی کنترل بر صنایعی که برای امنیت ملی و ثبات اجتماعی حیاتی می‌داند، از جمله فناوری، امور مالی و املاک و مستغلات تمرکز کرده است.
مدل اقتصادی منحصربفرد چین که اغلب از آن به عنوان “اقتصاد بازار سوسیالیستی” یاد می شود، بر این فرض بنا شده است که می توان از نیروهای بازار برای دستیابی به اهداف سوسیالیستی استفاده کرد. در این سیستم، شرکت‌های خصوصی نقش مهمی در ایجاد نوآوری، ایجاد شغل و ثروت دارند، اما در نهایت تابع دولت هستند. دولت چین بازار را ابزاری می‌بیند که می‌تواند برای پیشبرد اهداف گسترده‌تر حزب کمونیست مورد استفاده قرار گیرد و مراقب است که ثروت خصوصی به حدی انباشته نشود که قدرت دولتی را به چالش بکشد.
این اقدام متعادل کننده یکی از ویژگی های تعیین کننده توسعه اقتصادی چین در چند دهه گذشته بوده است. دولت رشد کارآفرینان خصوصی را تشویق کرد و به آنها اجازه داد تا ثروت هنگفتی را جمع کنند و رشد سریع اقتصادی کشور را تحریک کنند. با این حال، پکن همیشه قدرت نهایی را برای تنظیم و در صورت لزوم مهار کسانی که قدرت یا نفوذ زیادی دارند حفظ کرده است.
سرکوب قانونی میلیاردرهای فناوری چینی یادآور این واقعیت بود. در حالی که پونی ما موفق شد این آب های متلاطم را با سهولت نسبی طی کند، دیگر رهبران تجارت چندان خوش شانس نبودند. پیام دولت روشن است: شرکت های خصوصی می توانند پیشرفت کنند، اما فقط در محدوده های تعیین شده توسط دولت.
از آنجایی که اقتصاد چین در پی شیوع کووید-19 همچنان با رشد ضعیف خود دست و پنجه نرم می کند، دولت نشانه هایی را نشان می دهد که ممکن است کنترل خود را بر بخش خصوصی برای بازگرداندن اعتماد سرمایه گذاران و تحریک فعالیت های اقتصادی کاهش دهد. در سال 2023، پکن از یک برنامه اقدام 31 ماده‌ای با هدف تقویت اقتصاد خصوصی با تمرکز بر «بزرگ‌تر، بهتر و قوی‌تر کردن آن» رونمایی کرد. این طرح به طور گسترده به عنوان سیگنالی تعبیر شد که دولت اهمیت بخش خصوصی را در بهبود اقتصادی چین به رسمیت می شناسد.
پونی ما به سرعت از ابتکار دولت حمایت کرد و آن را “تشویق کننده و الهام بخش” خواند. حمایت عمومی او از این طرح نشان‌دهنده رقص ظریفی است که میلیاردرهای چین باید انجام دهند و نیاز به پیروی از اولویت‌های دولت را متعادل می‌کند و در عین حال به رشد تجارت خود در یک محیط پیچیده نظارتی ادامه می‌دهد.
با این حال، اشتباه است که این تحولات اخیر را به عنوان نشانه ای از حرکت چین به سمت یک اقتصاد بازار آزادتر تفسیر کنیم. همانطور که تاریخ نشان می دهد، نقش دولت در مدیریت اقتصاد همچنان نقش اصلی است و کاهش کنترل احتمالاً ماهیت موقت و مشروط دارد. هدف اصلی ح‌ک‌چ حفظ ثبات اجتماعی و کنترل سیاسی است و بخش خصوصی همیشه مطیع این اهداف خواهد بود.
باید دید که آیا گرم شدن اخیر منجر به رشد اقتصادی پایدار در موضع دولت در قبال بخش خصوصی خواهد شد یا خیر. در حالی که شرکت‌های خصوصی چین برای موفقیت اقتصادی آن حیاتی هستند، اما در سیستمی فعالیت می‌کنند که منافع دولت را بالاتر از هر چیز دیگری قرار می‌دهد. برای کارآفرینانی مانند پونی ما، کلید بقا و موفقیت مستمر در توانایی آنها برای حرکت در این چشم انداز پیچیده و اغلب متناقض نهفته است.
احیای پونی ما به عنوان ثروتمندترین مرد چین یادآور این است که علیرغم چالش های نظارتی و خطرات سیاسی، هنوز ثروت های بزرگی در بخش خصوصی چین وجود دارد. با این حال، آینده این ثروت – و کارآفرینانی که آن را ایجاد می کنند – به توانایی آنها برای فعالیت در مدل منحصر به فرد اقتصادی چین بستگی دارد. همانطور که چین به ترسیم مسیر خود در اقتصاد جهانی ادامه می دهد، رابطه بین دولت و بخش خصوصی یکی از مهم ترین عوامل تعیین کننده آینده این کشور باقی خواهد ماند.