قدرت های خارجی متهم به دامن زدن به جنگ در سودان با تشدید درگیری هستند

سازمان ملل متحد بازیگران خارجی را برای تشدید جنگ در سودان مقصر دانسته است و این امر دستیابی به صلح را برای این کشور دشوارتر می کند. نبردهای جاری در آوریل 2023 عمدتاً توسط دو جنگ سالار رقیب، ژنرال عبدالفتاح البرهان از نیروهای مسلح سودان و ژنرال محمد “همدی” دگال، رئیس نیروی پشتیبانی سریع (RSF) هدایت می شود. با این حال، بازیگران خارجی با منافع ژئوپلیتیکی خاص خود اکنون عمیقاً در درگیری ریشه دوانده اند و از هر دو طرف حمایت مالی و نظامی می کنند و تلاش ها برای پایان دادن به خشونت را پیچیده تر می کند.

به گفته سازمان ملل، دخالت بازیگران خارجی، جنگ داخلی سودان را از یک جنگ قدرت محلی به یک درگیری منطقه‌ای گسترده‌تر با ابعاد بین‌المللی تبدیل کرده است که چشم‌انداز صلح را به طور فزاینده‌ای بعید می‌سازد. برجسته ترین این بازیگران خارجی، امارات متحده عربی (امارات متحده عربی) است که به یکی از اصلی ترین حامیان خارجی نیروهای پشتیبانی سریع تبدیل شده است.

در یک سال جنگ داخلی، سودان به محل یک بحران انسانی ویرانگر تبدیل شده است که میلیون ها نفر آواره شده اند و کشور در آستانه قحطی قرار گرفته است. جنگ داخلی در سودان به سرعت به یکی از جدی ترین شرایط بشردوستانه در جهان تبدیل شد. این کشور که زمانی بزرگترین تولیدکننده محصولات کشاورزی آفریقا نامیده می شد، با اختلال در زنجیره تامین مواد غذایی خود مواجه شده است و میلیون ها نفر را در معرض خطر گرسنگی قرار داده است. جنگ بیش از 7 میلیون نفر را در سودان آواره کرد و 2 میلیون نفر دیگر به کشورهای همسایه گریختند. طبق گزارش سازمان ملل، تقریباً نیمی از جمعیت – حدود 25 میلیون نفر – نیاز مبرمی به کمک‌های بشردوستانه دارند و تخمین زده می‌شود که بیش از 20000 نفر از زمان آغاز درگیری جان خود را از دست داده‌اند.

کشوری که به دلیل منابع عظیم کشاورزی به عنوان یک سبد نان بالقوه برای کل منطقه تلقی می شد، اکنون در آستانه قحطی قرار گرفته است. سازمان‌های امدادی برای رساندن کمک‌ها با مشکل مواجه هستند، زیرا ادامه جنگ مانع از رسیدن آنها به آسیب‌پذیرترین جمعیت می‌شود.

درگیری در سودان به دلیل رقابت بین دو ژنرال، برهان و همدی، به دنبال فروپاشی یک انتقال سیاسی که هدف آن حرکت سودان به سمت حکومت دموکراتیک بود، آغاز شد. اما با تشدید خصومت ها، جنگ توجه و مشارکت چندین قدرت خارجی را به خود جلب کرد. بازیگران منطقه ای و بین المللی با حمایت مالی و نظامی از گروه های متخاصم که اغلب بر اساس منافع استراتژیک و اقتصادی خود هدایت می شوند، طرف هایی را اتخاذ کرده اند.

کشورهایی مانند مصر و عربستان سعودی از نیروهای مسلح سودان (SAF) به رهبری ژنرال برهان حمایت می کنند. در مقابل، امارات متحده عربی، لیبی و روسیه از طریق گروه بدنام شبه نظامی واگنر خود از نیروهای پشتیبانی سریع همدتی حمایت می کنند. نتیجه یک جنگ نیابتی است که در آن کشورهای منطقه نه تنها جناح های خود را تسلیح و تامین مالی می کنند، بلکه تلاش های جامعه بین المللی برای انعقاد یک توافق صلح را نیز پیچیده می کنند. سازمان ملل متحد این بازیگران خارجی را متهم کرده و آنها را به طولانی شدن درگیری و کمک به وضعیتی متهم کرده است که هیچ نشانه ای از کاهش نشان نمی دهد.

در میان بازیگران خارجی درگیر، امارات به یکی از مهم ترین حامیان RSF تبدیل شده است. علاقه ابوظبی به سودان چند وجهی است که ناشی از ترکیبی از جاه طلبی های اقتصادی، استراتژی ژئوپلیتیکی و تمایل دیرینه اش برای نفوذ در خاورمیانه و آفریقا است.

از سال 2018، امارات متحده عربی سرمایه گذاری هنگفتی را در سودان انجام داده است و بیش از 6 میلیارد دلار در بخش های مختلف از جمله کشاورزی و زیرساخت سرمایه گذاری کرده است. این شامل ذخایر خارجی قابل توجهی است که در بانک مرکزی سودان نگهداری می شود و سرمایه گذاری قابل توجه در پروژه های کشاورزی. دخالت امارات متحده عربی در سودان همچنین به یک قرارداد سودآور بندری در دریای سرخ گسترش می یابد که این کشور را به عنوان یک بازیگر اصلی در مسیرهای استراتژیک دریایی و تجاری سودان قرار می دهد.

با این حال، حمایت ابوظبی از RSF، به ویژه در قالب تسلیحات، محکومیت بین المللی را برانگیخته است. علیرغم تکذیب مکرر مقامات امارات، شواهد نشان می‌دهد که دولت خلیج فارس از طریق شبکه‌های لجستیکی پیچیده در لیبی، چاد و جمهوری آفریقای مرکزی، تسلیحات و تدارکات را برای نیروهای RSF ارسال می‌کند. بر اساس گزارش های کارشناسان سازمان ملل، این تدارکات اغلب به عنوان کمک های بشردوستانه پنهان می شوند. چنین اقداماتی نه تنها تحریم تسلیحاتی بین المللی را نقض می کند، بلکه به مبارزات خشونت آمیز نیروهای همدی کمک می کند.

گروه واگنر روسیه و منابع سودان

علاوه بر امارات، نقش محوری در درگیری سودان را سازمان شبه نظامی سایه روسیه “گروه واگنر” ایفا کرد. واگنر که به دلیل دخالت در سایر درگیری های منطقه ای مانند سوریه و جمهوری آفریقای مرکزی شناخته می شود، از سال 2017 در سودان فعالیت می کند و عمدتا بر استخراج منابع در مناطقی مانند دارفور تمرکز دارد.

مشارکت واگنر با همدتی و RSF دسترسی روسیه به ذخایر طلای سودان را تسهیل کرد، که منبعی حیاتی برای تامین مالی جنگ و عملیات نظامی RSF شد. طلای سودان از طریق شبکه‌های غیرقانونی مختلف هدایت می‌شود و به خارج از کشور قاچاق می‌شود و امارات مقصد اصلی این منابع گرانبها است. ارقام رسمی سال 2022 نشان می دهد که امارات متحده عربی حدود 2.3 میلیارد دلار طلای سودانی وارد کرده است که گمان می رود بیشتر آن از طریق کانال های غیرقانونی شسته شده است.

تجارت طلا در سودان، در حالی که برای تامین مالی فعالیت های RSF حیاتی است، پیامدهای فاجعه باری برای جوامع محلی نیز داشته است. گزارش های نقض حقوق بشر، غصب زمین و تخریب محیط زیست در مناطقی که RSF معادن طلا را کنترل می کند، رایج شده است.

سودان تنها نمونه ای از استراتژی گسترده تر سیاست خارجی امارات در سال های اخیر است که شامل همسویی با نیروهای محلی در مناطق درگیری برای تامین منافع ژئوپلیتیکی و اقتصادی این کشور است. از لیبی تا یمن، امارات متحده عربی به طور فزاینده ای به نیروهای نیابتی و شبه نظامیان برای ایجاد قدرت و نفوذ متکی است، اغلب بدون توجه به پیامدهای انسانی.

در سودان، منافع اصلی امارات مربوط به امنیت غذایی و استخراج منابع است. با تبدیل شدن بحران جهانی غذا به موضوعی فزاینده، امارات متحده عربی به دنبال حفظ بخش های وسیعی از زمین های کشاورزی در سودان است. این دو شرکت اماراتی در حال حاضر بیش از 50000 هکتار در شمال سودان با برنامه ریزی برای توسعه کشت می کنند. محصولات کشاورزی سپس از طریق بنادر سودان به امارات حمل می شود، جایی که نقش مهمی در زنجیره تامین مواد غذایی این کشور ایفا می کند.

به عنوان بخشی از استراتژی خود، امارات متحده عربی در سال 2022 توافق نامه ای را برای ساخت یک بندر جدید در سواحل دریای سرخ سودان، با دور زدن بندر سودان که تحت کنترل دولت است، امضا کرد. بندر جدید که توسط گروه بنادر ابوظبی اداره می شود، به عنوان بخشی از جاه طلبی های گسترده امارات برای تسلط بر مسیرهای تجاری در منطقه و دسترسی امن به منابع ارزشمند سودان تلقی می شود.

علیرغم افزایش شواهد دال بر دخالت خارجی در جنگ سودان، جامعه بین‌الملل تاکنون کاری برای پاسخگو کردن بازیگران خارجی انجام نداده است. شورای امنیت سازمان ملل متحد هیچ اقدام معناداری را علیه کشورهایی مانند امارات متحده عربی که همچنان با حمایت از نیروهای نیابتی به نقض تحریم تسلیحاتی و دامن زدن به درگیری ها ادامه می دهند، انجام نداده است.

سازمان های حقوق بشر، از جمله دیده بان حقوق بشر، جنایات RSF از جمله پاکسازی قومی، جنایات جنگی و جنایات علیه بشریت را مستند کرده اند. این سوء استفاده ها به طور گسترده محکوم شد، اما تلاش کمی برای اعمال فشار قابل توجهی بر امارات متحده عربی به دلیل همدستی آن در درگیری صورت گرفت. در عوض، ابوظبی به استفاده از اتحاد خود با قدرت های غربی، از جمله ایالات متحده، ادامه داده است تا خود را از هرگونه نظارت جدی بین المللی مصون نگه دارد.

خطرات درگیری در سودان بسیار فراتر از مرزهای آن است. فروپاشی این کشور کل شاخ آفریقا را بی‌ثبات می‌کند، منطقه‌ای که قبلاً درگیر آشفتگی سیاسی و بی‌ثباتی اقتصادی است. بحران انسانی، همراه با دخالت قدرت های منطقه ای، سودان را به یک بشکه باروت بالقوه تبدیل کرده است که می تواند پیامدهای گسترده ای برای صلح و امنیت بین المللی داشته باشد.

با نزدیک شدن سودان به قحطی و رنج میلیون ها نفر، جهان با یک ضرورت اخلاقی برای مداخله مواجه است. با این حال، تا زمانی که جامعه بین‌الملل مایل نباشد بازیگران خارجی را به خاطر نقششان در تداوم مناقشه مسئول بداند، شانس دستیابی به یک راه‌حل صلح‌آمیز کم است. بدون اقدام قاطع، سودان در خطر سقوط به یک فاجعه انسانی فاجعه بار است که منطقه و جهان را برای دهه‌های آینده آزار خواهد داد.