در سال‌های اخیر، منطقه هند و اقیانوسیه به دلیل پتانسیل اقتصادی، موقعیت استراتژیک و چشم‌انداز پیچیده ژئوپلیتیکی، به کانون استراتژی بین‌المللی تبدیل شده و توجه کشورهای سراسر جهان را به خود جلب کرده است. اصطلاح “منطقه هند و اقیانوس آرام” به فضای دریایی اطلاق می شود که از سواحل غربی اقیانوس هند تا قسمت شرقی اقیانوس آرام امتداد دارد و برخی از شلوغ ترین مسیرهای تجاری جهان را در بر می گیرد. اهمیت استراتژیک این منطقه کشورهای مختلف را بر آن داشته است تا استراتژی های هند و اقیانوس آرام خود را اتخاذ کنند که منعکس کننده منافع و اهداف منحصر به فرد آنها است.
- ایالات متحده: استراتژی پیشگام هند و اقیانوس آرام
ایالات متحده یکی از اولین کشورهایی بود که استراتژی منسجم هند و اقیانوسیه را تدوین کرد. این مفهوم در دوران دولت ترامپ، زمانی که استراتژی امنیت ملی در سال 2017 منتشر شد، شتاب قابل توجهی پیدا کرد که به وضوح منطقه هند و اقیانوس آرام را به عنوان منطقه ای با اهمیت استراتژیک شناسایی می کرد. استراتژی هند و اقیانوسیه ایالات متحده بر ترویج منطقه آزاد و باز هند و اقیانوس آرام، تضمین آزادی دریانوردی، مقابله با نفوذ چین، و تقویت اتحاد با شرکای منطقه ای مانند ژاپن، استرالیا و هند تمرکز دارد. دولت بایدن این تمرکز را ادامه داد و بر اهمیت ارزش‌های دموکراتیک و همکاری اقتصادی تاکید کرد. - چشم انداز استراتژیک ژاپن
ژاپن یکی از حامیان اصلی چارچوب هند-اقیانوس آرام بوده است که ناشی از نیاز به تضمین ثبات منطقه ای و حفاظت از منافع دریایی خود است. استراتژی هند و اقیانوسیه آزاد و باز ژاپن (FOIP) که توسط نخست وزیر سابق شینزو آبه ارائه شده است، با هدف ترویج حاکمیت قانون، آزادی دریانوردی و توسعه پایدار است. ژاپن منطقه هند و اقیانوس آرام را به عنوان یک کریدور استراتژیک برای تجارت و تامین انرژی می بیند که ثبات آن را برای امنیت اقتصادی کشور حیاتی می کند. رویکرد ژاپن بر همکاری با کشورهای همفکر و سازمان های منطقه ای برای ایجاد تعادل بین نفوذ فزاینده چین تاکید دارد. - سیاست شرق هند
استراتژی هند-اقیانوس آرام هند گسترش سیاست خارجی گسترده تر آن، به ویژه سیاست قانون شرق آن است. هند به طور فزاینده ای منطقه هند و اقیانوس آرام را برای منافع استراتژیک و اقتصادی خود حیاتی می بیند. با داشتن خط ساحلی طولانی در امتداد اقیانوس هند و سهم قابل توجهی از تجارت منطقه ای، استراتژی هند بر امنیت دریایی، آزادی دریانوردی و تعامل چندجانبه تاکید دارد. هند به طور فعال در جلساتی مانند چهارجانبه (گفتگوی امنیتی چهارجانبه) با ایالات متحده، ژاپن و استرالیا شرکت کرده است و بر تعهد خود به نظم منطقه ای فراگیر و متعادل تأکید می کند. - پیش بینی هند و اقیانوس آرام استرالیا
استراتژی هند و اقیانوس آرام استرالیا نشان دهنده موقعیت جغرافیایی و روابط اقتصادی آن در منطقه است. دولت استرالیا چشم اندازی را برای منطقه ای باثبات و مرفه هند و اقیانوس آرام که از بازارهای باز، حاکمیت قانون و حاکمیت کشورها حمایت می کند، بیان کرده است. استرالیا همکاری دفاعی و امنیتی خود را با بازیگران کلیدی منطقه ای، به ویژه از طریق توافقنامه چهارجانبه و دوجانبه با ایالات متحده و ژاپن، تقویت کرده است. رویکرد استرالیا همچنین شامل توسعه مشارکت های اقتصادی و توسعه زیرساخت ها برای بهبود ارتباط منطقه ای است. - چشم انداز آسیای جنوب شرقی: دیدگاه های آسه آن
انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا (ASEAN) چارچوب هند و اقیانوس آرام خود را که به نام چشم انداز هند و اقیانوسیه ASEAN (AOIP) شناخته می شود، ایجاد کرده است. هدف این استراتژی حفظ مرکزیت ASEAN در معماری منطقه، ارتقای صلح، ثبات و توسعه فراگیر است. AOIP بر چهار حوزه کلیدی تمرکز دارد: همکاری دریایی، اتصال، توسعه پایدار و همکاری اقتصادی. هدف رویکرد آسه آن اجتناب از درگیر شدن در رقابت قدرت های بزرگ است و بر نظم منطقه ای متعادل و فراگیر تاکید دارد. - مشارکت اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا (EU) به طور فزاینده ای اهمیت استراتژیک منطقه هند و اقیانوس آرام را به رسمیت می شناسد. در سال 2021، اتحادیه اروپا استراتژی خود را برای همکاری در منطقه هند و اقیانوس آرام منتشر کرد که نشانگر تغییر قابل توجهی در سیاست خارجی آن بود. استراتژی اتحادیه اروپا بر نظم بین المللی مبتنی بر قوانین، توسعه پایدار و چندجانبه گرایی تاکید دارد. اتحادیه اروپا از طریق تعامل عمیق تر در منطقه هند و اقیانوس آرام، به دنبال تنوع بخشیدن به مشارکت های خود، ایمن سازی مسیرهای تجاری و کمک به ثبات منطقه است. - اولویت های استراتژیک فرانسه
فرانسه با قلمروهایی در اقیانوس هند و اقیانوس آرام، بازیگری فعال در منطقه هند و اقیانوس آرام بود. استراتژی هند و اقیانوس آرام فرانسه بر نقش این کشور به عنوان یک قدرت دائمی در منطقه تاکید می کند که بر همکاری های دفاعی و امنیتی، حاکمیت دریایی و پایداری زیست محیطی تمرکز دارد. فرانسه به دنبال تقویت مشارکت با قدرت های منطقه ای مانند هند، استرالیا و ژاپن است و حضور دریایی خود را برای حمایت از آزادی دریانوردی افزایش داده است. - تغییر در سیاست آلمان
آلمان همچنین دستورالعمل‌های هند-اقیانوس آرام خود را تنظیم کرده است که منعکس کننده منافع اقتصادی و تعهد آن به نظم مبتنی بر قوانین است. استراتژی آلمان بر تجارت، سرمایه گذاری و همکاری امنیتی تاکید دارد. آلمان با مشارکت در منطقه هند و اقیانوس آرام به دنبال تنوع بخشیدن به مشارکت اقتصادی خود و کاهش وابستگی خود به چین است. رویکرد آلمان با استراتژی چندجانبه گرایی و حقوق بین الملل اتحادیه اروپا همسو است. - شیب بریتانیای کبیر
پس از برگزیت، بریتانیا دوباره علاقه خود را به منطقه هند و اقیانوس آرام نشان داد. بررسی یکپارچه امنیت، دفاع، توسعه و سیاست خارجی بریتانیا یک “محور” به سمت اقیانوس هند و اقیانوس آرام را ترسیم می کند و بر مشارکت اقتصادی، همکاری امنیتی و ارتقای ارزش های دموکراتیک تأکید می کند. بریتانیا به دنبال تقویت روابط خود با بازیگران کلیدی منطقه ای از جمله از طریق پیمان امنیتی AUKUS با استرالیا و ایالات متحده است. - علاقه کانادا در حال افزایش است
کانادا همچنین با درک اهمیت این منطقه برای منافع اقتصادی و امنیتی خود، شروع به بیان رویکرد هند و اقیانوسیه خود کرده است. هدف استراتژی کانادا تقویت روابط تجاری، حمایت از ثبات منطقه ای و ارتقای حقوق بشر است. کانادا متعهد به ایفای نقش سازنده در مجامع منطقه ای و تقویت مشارکت با کشورهایی مانند ژاپن، کره جنوبی و هند است. - کشورهای دیگر با استراتژی هند و اقیانوس آرام
کشورهای دیگر از جمله کره جنوبی، نیوزلند و اندونزی نیز نظرات خود را در مورد منطقه هند و اقیانوس آرام بیان کرده اند. سیاست جدید جنوبی پلاس کره جنوبی با هدف تعمیق روابط اقتصادی و استراتژیک با آسیای جنوب شرقی و هند است. رویکرد نیوزلند بر ثبات منطقه ای، مشارکت اقتصادی و توسعه پایدار تاکید دارد. اندونزی به عنوان بزرگ‌ترین عضو آسه‌آن، همزمان با ارتقای مرکزیت آسه‌آن و نظم منطقه‌ای تعاونی، به دنبال ایجاد تعادل در رقابت قدرت‌های بزرگ است.
انگیزه های استراتژی های هند و اقیانوس آرام
اتخاذ استراتژی هند و اقیانوس آرام توسط بسیاری از کشورها به دلیل ترکیبی از عوامل است. پویایی اقتصادی منطقه، با برخی از اقتصادهای در حال رشد سریع در جهان، آن را به منطقه ای حیاتی برای تجارت و سرمایه گذاری تبدیل می کند. علاوه بر این، اهمیت استراتژیک خطوط دریایی کلیدی برای تجارت جهانی بر نیاز به ثبات و آزادی دریانوردی تاکید می کند. ظهور چین به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای، کشورها را نیز بر آن داشته تا استراتژی‌هایی را اتخاذ کنند که نظم مبتنی بر قوانین را ترویج کرده و نفوذ چین را متعادل کند.
چالش ها و فرصت ها
در حالی که اتخاذ استراتژی هند و اقیانوس آرام فرصت هایی را برای همکاری های اقتصادی و مشارکت های امنیتی باز می کند، چالش هایی نیز ایجاد می کند. دیدگاه‌ها و اولویت‌های متفاوت کشورهای درگیر می‌تواند منجر به پراکندگی و رقابت شود. ایجاد تعادل در رقابت قدرت های بزرگ، به ویژه بین ایالات متحده و چین، نیازمند دیپلماسی دقیق برای جلوگیری از تشدید تنش است. موفقیت استراتژی هند و اقیانوس آرام به توانایی کشورها برای همکاری در منافع مشترک و مدیریت اختلافاتشان بستگی دارد.
تعداد فزاینده کشورهایی که استراتژی های هند و اقیانوسیه را اتخاذ می کنند، نشان دهنده مرکزیت منطقه در ژئوپلیتیک و اقتصاد جهانی است. از ایالات متحده و ژاپن گرفته تا اتحادیه اروپا و کشورهای کوچکتر، منطقه هند و اقیانوس آرام به کانون اصلی سیاست خارجی تبدیل شده است. این استراتژی‌ها بر نیاز به نظم منطقه‌ای باثبات، فراگیر و مبتنی بر قواعد که بتواند منافع متنوع ذینفعان مختلف را در برگیرد، تاکید می‌کند. با ادامه توسعه منطقه هند و اقیانوس آرام، تعهد این کشورها به همکاری و گفتگو در شکل دادن به آینده این منطقه کلیدی حیاتی خواهد بود.