تنش ها در دریای چین جنوبی پس از حادثه صبح روز دوشنبه شامل کشتی های گارد ساحلی چین (CCG) و گارد ساحلی فیلیپین (PCG) دوباره تشدید شده است. CCG بیانیه ای صادر کرد و مدعی شد که دو کشتی فیلیپینی به طور غیرقانونی وارد آب های نزدیک Xianbin Jiao، بخشی از جزایر مورد مناقشه Nansha، که در سطح بین المللی به عنوان جزایر اسپراتلی شناخته می شود، شده اند. مقامات چینی گفتند که در واکنش به آنچه تهاجم غیرقانونی به کشتی‌های فیلیپینی خوانده‌اند، «اقدامات نظارتی» اتخاذ کرده‌اند. این حادثه آخرین مورد از یک سری از رویارویی ها در منطقه بود که بر اختلافات ارضی طولانی مدت و فزاینده بین چین و همسایگان آسیای جنوب شرقی تأکید کرد.
دریای چین جنوبی یکی از مهم ترین و مورد مناقشه ترین مناطق دریایی جهان است. این منطقه سرشار از منابع طبیعی از جمله ذخایر نفت و گاز است و یک مسیر مهم کشتیرانی است که بیشتر تجارت جهان از آن عبور می کند. چندین کشور از جمله چین، فیلیپین، ویتنام، مالزی، برونئی و تایوان ادعای مالکیت آبها و جزایر دریای جنوبی چین را دارند.
چین تقریباً تمام دریای چین جنوبی را بر اساس به اصطلاح “خط نه خط تیره” خود، یک خط مرزی که بسیار فراتر از مرزهای دریایی به رسمیت شناخته شده بین المللی است، مدعی است. فیلیپین، همراه با دیگر کشورهای آسیای جنوب شرقی، با ادعای حاکمیت بر بخش‌هایی از دریا و ویژگی‌های آن، از جمله جزایر نانشا (اسپراتلی) با این ادعاها مخالفت می‌کنند.
دادگاه بین المللی داوری در لاهه در سال 2016 حکم داد که ادعاهای گسترده چین بر اساس کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد حقوق دریاها (UNCLOS) مبنای قانونی ندارد. با این حال، چین این حکم را رد کرد و به دفاع از ادعاهای خود و ساخت جزایر مصنوعی در منطقه ادامه داد و اغلب آنها را به امکانات نظامی مجهز کرد.
بر اساس بیانیه ای که گارد ساحلی چین منتشر کرد، این حادثه صبح روز دوشنبه زمانی رخ داد که دو کشتی گارد ساحلی فیلیپین ظاهراً وارد آب های نزدیک شیان بین جیائو شدند. چینی ها Xianbin Jiao را بخشی از جزایر نانشا می نامند که هم چین و هم فیلیپین مدعی آن هستند. CCG گفت که “اقدامات نظارتی لازم” را علیه دادگاه های فیلیپین انجام داده است، اگرچه این بیانیه جزئیات اقدامات خاص انجام شده را ذکر نکرده است.
بیانیه CCG حضور کشتی‌های فیلیپینی در این آبها را نقض حاکمیت چین خواند و بر موضع حاکمیت غیرقابل انکار چین بر جزایر نانشا و آب‌های مجاور آن تاکید کرد. در مقابل، فیلیپین استدلال می‌کند که اقدامات این کشور در چارچوب حقوق بین‌الملل است، زیرا این سرزمین در منطقه اقتصادی انحصاری آن (EEZ) قرار دارد، همانطور که در حکم دادگاه داوری در سال 2016 به رسمیت شناخته شد.
در زمان نگارش این مقاله، دولت فیلیپین پاسخ عمومی دقیقی به این حادثه منتشر نکرده است. با این حال، فیلیپین به طور مداوم از حق خود برای گشت زنی و فعالیت در منطقه EEZ خود دفاع کرده و استدلال می کند که چنین اقداماتی قانونی و مطابق با هنجارهای بین المللی است.
مقامات فیلیپین قبلاً اقدامات چین در دریای چین جنوبی، به ویژه آزار و اذیت کشتی های ماهیگیری و تحقیقاتی فیلیپین و ساخت جزایر مصنوعی توسط چین را محکوم کرده بودند. حادثه روز دوشنبه احتمالاً تنش‌ها را بین دو کشور که سال‌ها بر سر این اختلافات دریایی در حال جوشیدن است، تشدید خواهد کرد.
دریای چین جنوبی برای مدت طولانی نقطه اشتعال در ژئوپلیتیک آسیا و اقیانوسیه بوده است. جزایر نانشا (اسپراتلی) که آخرین حادثه در آن رخ داد، یکی از مناطق مورد مناقشه در منطقه است. در دهه گذشته، چین پروژه‌های احیای زمین گسترده‌ای را انجام داده است و صخره‌های زیر آب و جزیره‌های مرجانی را به جزایر مصنوعی تبدیل کرده است، که اکنون برخی از آنها دارای تأسیسات نظامی از جمله باندهای هوایی، سامانه‌های موشکی و تأسیسات راداری هستند.
فیلیپین، تحت ریاست جمهوری رودریگو دوترته، در ابتدا به دنبال رویکرد آشتی جویانه تری در قبال چین بود و موضوع دریای چین جنوبی را به نفع روابط اقتصادی نزدیک تر کم اهمیت جلوه داد. با این حال، با افزایش فعالیت‌های چین در منطقه، فیلیپین مجبور شده است موضع قاطع‌تری اتخاذ کند، به‌ویژه در زمان جانشین دوترته، رئیس‌جمهور فردیناند «بونبونگ» مارکوس جونیور. دولت فیلیپین به طور فزاینده ای از چین خواسته است تا به قوانین بین المللی احترام بگذارد و به دنبال حمایت بیشتر از متحدان خود از جمله ایالات متحده، ژاپن و استرالیا است.
استراتژیک چینی
اقدامات چین در دریای چین جنوبی اغلب از دریچه اهداف استراتژیک گسترده تر آن نگریسته می شود. کنترل دریای چین جنوبی به چین از نظر تسلط منطقه ای، نفوذ اقتصادی و گستره نظامی مزیت قابل توجهی خواهد داد. جزایر مصنوعی ساخته شده توسط چین نه تنها به عنوان نماد ادعاهای ارضی این کشور، بلکه به عنوان پایگاه های نظامی استراتژیک نیز عمل می کنند که امکان نظارت و نمایش قدرت را در سراسر منطقه افزایش می دهد.
علاوه بر این، پافشاری چین بر ادعای خود بر دریای چین جنوبی نیز به عنوان بخشی از یک استراتژی گسترده تر برای به چالش کشیدن نظم بین المللی موجود، به ویژه نفوذ ایالات متحده و متحدانش در منطقه آسیا و اقیانوسیه تلقی می شود. چین با ایجاد کنترل بر دریای چین جنوبی، حتی در معرض خطر رویارویی با همسایگان خود و جامعه بین‌المللی گسترده‌تر، به دنبال تغییر پویایی منطقه‌ای به نفع خود است.
حادثه روز دوشنبه تنها آخرین مورد از یک سری از بن بست ها در دریای چین جنوبی است که منعکس کننده تنش های گسترده تر بین چین و همسایگانش است. هر یک از کشورهای مدعی در دریای چین جنوبی نه تنها از نظر حاکمیت ارضی، بلکه از نظر دسترسی به منابع و موقعیت استراتژیک نیز در نتیجه این اختلافات سهم دارند.
برای ویتنام، مالزی و برونئی، که همچنین ادعاهایی در مورد دریای چین جنوبی دارند، این حادثه یادآور مشکلات مرتبط با قاطعیت چین در منطقه است. این کشورها نیز با درگیری‌های مشابهی با کشتی‌های چینی مواجه شده‌اند و در میان کشورهای آسیای جنوب شرقی احساس نیاز به هماهنگی واکنش‌های خود به اقدامات چین وجود دارد.
آسه آن، انجمن کشورهای جنوب شرقی آسیا، مدتهاست که به دنبال مذاکره درباره منشور رفتار با چین برای حل و فصل اختلافات در دریای چین جنوبی است. با این حال، پیشرفت کند است و اقدامات اخیر چین نشان می دهد که برای نهایی کردن چنین توافقی عجله ای ندارد و ترجیح می دهد اختلافات را به صورت دوجانبه حل و فصل کند تا جایی که بتواند از مزیت خود استفاده کند.
احتمال تشدید تنش پس از حادثه روز دوشنبه را نمی توان رد کرد. در حالی که چین و فیلیپین هر دو به اجتناب از درگیری آشکار علاقه دارند، حضور مستمر کشتی‌های نیروی دریایی و گارد ساحلی در مجاورت نزدیک در آب‌های مورد مناقشه، خطر محاسبه اشتباه یا برخورد تصادفی را افزایش می‌دهد.
پافشاری چین بر ادعاهای ارضی خود، همراه با عزم فیلیپین برای استیفای حقوق خود بر اساس قوانین بین‌المللی، وضعیت ناآرامی ایجاد می‌کند. هر گونه حادثه بیشتر، به ویژه مواردی که شامل استفاده از زور باشد، می‌تواند منجر به بحران گسترده‌تری شود که سایر قدرت‌های منطقه‌ای را درگیر کند و به طور بالقوه منجر به درگیری بزرگ‌تر در منطقه آسیا و اقیانوسیه شود.
این حادثه همچنین بر اهمیت تلاش های دیپلماتیک و حقوقی برای حل و فصل اختلافات در دریای چین جنوبی تاکید می کند. یک حکم داوری در سال 2016 که ادعاهای گسترده چین را باطل می کند، چارچوب قانونی را برای فیلیپین و سایر کشورهای آسیای جنوب شرقی فراهم می کند تا از حقوق خود دفاع کنند. با این حال، فقدان مکانیسم های اجرایی تحت قوانین بین المللی به این معنی است که این تصمیم تأثیر عملی محدودی بر روی زمین داشته است.
تلاش های دیپلماتیک، به ویژه از طریق آسه آن، همچنان در مدیریت تنش ها و یافتن راه حل های مسالمت آمیز برای اختلافات حیاتی است. با این حال، عدم اتحاد میان اعضای آسه آن، که برخی از آنها روابط اقتصادی نزدیکی با چین دارند، این تلاش ها را پیچیده می کند.
در سطح بین‌المللی، دریای چین جنوبی همچنان یک آزمون تورنسل برای نظم جهانی گسترده‌تر است. چگونگی حل و فصل اختلافات پیامدهای مهمی بر قوانین بین المللی، امنیت منطقه ای و توازن قوا در منطقه آسیا و اقیانوسیه خواهد داشت.
حادثه مربوط به گارد ساحلی چین و گارد ساحلی فیلیپین در صبح روز دوشنبه، یادآور تنش‌های جاری در دریای چین جنوبی است. از آنجایی که چین به ادعاهای گسترده خود ادامه می دهد و فیلیپین با حمایت قوانین بین المللی به دنبال محافظت از حقوق خود است، پتانسیل برای رویارویی های بیشتر همچنان بالاست.
مناقشه در دریای چین جنوبی نه تنها یک موضوع منطقه‌ای، بلکه یک موضوع جهانی است که پیامدهای مهمی بر امنیت بین‌المللی، حاکمیت قانون و آینده منطقه آسیا و اقیانوسیه دارد. با توسعه شرایط، نیاز به تعامل دیپلماتیک، رعایت قوانین بین‌الملل و مدیریت دقیق تنش‌ها برای جلوگیری از تشدید وضعیت به درگیری مهم‌تر از همیشه خواهد بود.