وزرای خارجه چین و روسیه روز جمعه، 26 ژوئیه، در بحبوحه افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی و تنظیم مجدد استراتژیک، با همتایان خود در آسیای جنوب شرقی در وینتیان، لائوس دیدار کردند. وانگ یی، وزیر امور خارجه چین و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در جریان نشست سه روزه انجمن 10 عضوی کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه آن) متعهد شدند که با “نیروهای فرامنطقه ای” مقابله کنند. در این نشست که دیوید لامی، وزیر امور خارجه جدید بریتانیا نیز حضور داشت، پویایی های پیچیده روزافزون در آسیای جنوب شرقی به دلیل رقابت قدرت های جهانی برای نفوذ برجسته شد.
در آستانه دیدار با آسه آن، وانگ و لاوروف توافق کردند که مشترکاً با هرگونه تلاش قدرت های خارجی برای مداخله در امور جنوب شرق آسیا مخالفت کنند. در این بیانیه که توسط وزارت امور خارجه مسکو گزارش شده است، بر منافع استراتژیک مشترک چین و روسیه در تقویت نفوذ خود در منطقه تاکید شده است. هر دو کشور که با ترس متقابل از مداخله غرب متحد شده اند، به دنبال تقویت نفوذ ژئوپلیتیک خود با ارائه یک جبهه متحد هستند.
اعلام لاوروف در مورد معماری جدید امنیتی در اوراسیا، اگرچه مبهم است، اما حاکی از تغییر احتمالی به سمت همکاری ساختارمندتر بین چین و روسیه در منطقه است. وانگ یی گفت که این مشارکت با تمایل پکن برای همکاری نزدیک با مسکو برای حفاظت از منافع اصلی یکدیگر تقویت می شود.
وانگ یی در دیدار با وزرای خارجه این اتحادیه بر تعهد چین به تعمیق روابط اقتصادی با آسه آن تاکید کرد. روابط اقتصادی در حال توسعه بین چین و آسیای جنوب شرقی سنگ بنای استراتژی پکن برای اعمال نفوذ خود در منطقه است. این درهم تنیدگی اقتصادی به عنوان وزنه‌ای در برابر تلاش‌های ایالات متحده برای تقویت اتحادهای خود در آسیا و ترویج منطقه هند و اقیانوس آرام «آزاد و باز» تلقی می‌شود.
با این حال، پایه های استراتژیک دیپلماسی اقتصادی چین بر جامعه بین المللی گم نشده است. ناتو پکن را “عامل تعیین کننده” در جنگ مسکو در اوکراین نامیده است، نامی که ماهیت به هم پیوسته اهداف سیاسی و نظامی آنها را نشان می دهد.
تعاملات دیپلماتیک و واکنش های منطقه ای
نشست سران آسه آن در وینتیان به عنوان یک پلت فرم مهم برای تعامل چین و روسیه با کشورهای جنوب شرقی آسیا عمل کرد. دیدار وانگ یی با وزیر امور خارجه جدید بریتانیا، دیوید لامی، بیشتر بر قصد چین برای تاکید بر حضور خود و موازنه نفوذ غرب در منطقه تاکید کرد.
قرار بود آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا در حاشیه اجلاس سران برای گفتگو با وزرای خارجه آسه آن وارد شود. سفر بلینکن، اگرچه برای شرکت در نشستی در کاخ سفید کوتاه شد، اما نشان دهنده تمرکز استراتژیک ایالات متحده بر تقویت اتحادها در آسیا برای مقابله با نفوذ فزاینده چین است.
یک تعامل قابل توجه در طول اجلاس، دست دادن مشترک مرسوم بود که طی آن وانگ یی در کنار نماینده میانمار، آنگ کیاو مو، ایستاد. حکومت نظامی میانمار که به دلیل کودتای سال 2021 و سرکوب مخالفان از شرکت در جلسات سطح بالای آسه آن منع شده است، همچنان یک موضوع بحث برانگیز در این بلوک است. این ژست نمادین چین بر رویکرد ظریف این کشور به دیپلماسی منطقه ای، ایجاد تعادل بین حمایت از متحدان و تعامل با آسه آن تاکید می کند.
قانون تعادل دیپلماتیک ASEAN
انتظار می رود وزرای خارجه آسه آن در پایان این نشست سه روزه بیانیه مشترکی صادر کنند. با این حال، اختلاف نظر بر سر کلمات مربوط به درگیری در میانمار و اختلافات در دریای چین جنوبی، انتشار را به تاخیر انداخت. این بن‌بست نشان‌دهنده توازن ظریفی است که ASEAN در مدیریت منافع رقابتی قدرت‌های منطقه‌ای با آن مواجه است.
دریای چین جنوبی همچنان یک موضوع بحث برانگیز است، زیرا ادعاهای گسترده پکن در مورد این آبراه با ادعاهای چندین کشور آسیای جنوب شرقی در تضاد است. علیرغم حکم دادگاه بین‌المللی مبنی بر اینکه ادعاهای چین مبنای قانونی ندارد، پکن همچنان بر تسلط خود بر این مسیر دریایی استراتژیک که سالانه تریلیون‌ها دلار تجارت از طریق آن عبور می‌کند، ادامه می‌دهد.
همگرایی سیاست خارجی چین و روسیه در جنوب شرقی آسیا پیامدهای ژئوپلیتیکی قابل توجهی دارد. موضع هماهنگ آنها در برابر مداخله خارجی نشان دهنده یک چالش مستقیم برای نفوذ ایالات متحده در منطقه است. چنین همسویی احتمالاً محاسبات استراتژیک را برای کشورهای آسه آن که از لحاظ تاریخی روابط خود را با قدرت های غربی و شرقی متعادل کرده اند، پیچیده تر خواهد کرد.
معماری جدید امنیتی پیشنهاد شده توسط لاوروف می‌تواند به ترتیبات دفاعی و امنیتی رسمی‌تر بین چین و روسیه منجر شود و به طور بالقوه چشم‌انداز امنیتی منطقه را تغییر دهد. این توسعه مستلزم نظارت دقیق ASEAN و شرکای آن است، زیرا می تواند توازن قدرت را در اوراسیا و فراتر از آن تغییر دهد.
تعمیق روابط اقتصادی چین با آسیای جنوب شرقی یکی از مولفه های حیاتی استراتژی گسترده تر آن برای اعمال نفوذ منطقه ای است. ابتکاراتی مانند طرح کمربند و جاده (BRI) قبلاً منجر به سرمایه گذاری قابل توجه چین در پروژه های زیرساختی در سراسر منطقه شده است. این سرمایه‌گذاری‌ها، در عین حال که برای توسعه اقتصادی خوب است، به پیوند نزدیک‌تر کشورهای آسیای جنوب شرقی با پکن کمک می‌کند و در نتیجه نفوذ استراتژیک چین را تقویت می‌کند.
در مقابل، تلاش های ایالات متحده برای ترویج یک منطقه آزاد و باز هند و اقیانوس آرام با هدف مقابله با تجاوزات اقتصادی و استراتژیک چین است. اتحادهای واشنگتن با قدرت های منطقه ای مانند ژاپن، کره جنوبی و استرالیا در این راهبرد نقش اساسی دارند و وزنه ای برای نفوذ چین فراهم می کنند.
اختلافات داخلی آسه آن، به ویژه بر سر مسائلی مانند میانمار و دریای چین جنوبی، با فشار خارجی چین، روسیه و ایالات متحده تشدید می شود. ناکامی بلوک در دستیابی به اجماع در مورد این موضوعات مهم، چالش هایی را که این بلوک در ارائه یک جبهه متحد با آن مواجه است، نشان می دهد.
بحران جاری در میانمار چالشی جدی برای آسه آن ایجاد می کند. ادامه سرکوب حکومت نظامی نه تنها کشور را در هرج و مرج فرو برد، بلکه انسجام ASEAN را نیز تحت فشار قرار داد. تصمیم بلوک برای کنار گذاشتن حکومت نظامی از نشست‌های سطح بالا نشانه‌ای از عدم تایید این رژیم با اقدامات رژیم است، اما همچنین بر نفوذ محدود آسه‌آن بر کشورهای عضوش تأکید می‌کند.
اختلافات در دریای چین جنوبی نقطه عطف دیگری در آسه آن است. موضع قاطعانه چین و نظامی‌سازی منطقه تنش‌ها را تشدید کرده و حاکمیت مدعیان در جنوب شرقی آسیا را به چالش می‌کشد. عدم دستیابی به اجماع در مورد این موضوع در اجلاس سران آسه آن نشان دهنده اختلافات عمیق و تأثیر بازیگران خارجی است.
پاسخ آسه آن به این چالش ها در تعیین نقش آتی آن در امور منطقه ای حیاتی خواهد بود. یک ASEAN منسجم و یکپارچه برای حفظ ثبات منطقه ای و حرکت در یک چشم انداز پیچیده ژئوپلیتیک ضروری است.
در آینده، توانایی آسه‌آن برای تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و ارائه یک موضع واحد حیاتی خواهد بود. افزایش تعامل دیپلماتیک و ابتکارات همکاری می تواند به کاهش نفوذ نیروهای خارجی و پل زدن شکاف های داخلی کمک کند. ایجاد انعطاف پذیری از طریق مشارکت اقتصادی و همکاری امنیتی برای ASEAN ضروری است تا نقش خود را به عنوان یک بازیگر مرکزی در امور منطقه ای ایفا کند.
تعامل استراتژیک بین چین، روسیه و ایالات متحده برای شکل دادن به چشم انداز منطقه ادامه خواهد داشت. قدرت اقتصادی و جاه طلبی های استراتژیک چین، همراه با قابلیت های نظامی روسیه، چالش بزرگی را برای نفوذ غرب ایجاد می کند. برعکس، اتحادها و ابتکارات استراتژیک ایالات متحده در منطقه هند و اقیانوس آرام برای مقابله با این نفوذ فزاینده طراحی شده است.
برای آسه آن، پیمایش در این شبکه پیچیده روابط نیازمند دیپلماسی زیرکانه و آینده نگری استراتژیک است. ایجاد توازن بین منافع اقتصادی با ملاحظات امنیتی و حفظ تعامل سازنده با تمام قدرت های بزرگ برای تضمین ثبات و رفاه منطقه ضروری است.
نشست اخیر سران آسه آن در وینتیان پویایی پیچیده در آسیای جنوب شرقی را برجسته کرد. نزدیکی راهبردی چین و روسیه، همراه با تلاش های ایالات متحده برای تقویت اتحادهای خود، بر اهمیت ژئوپلیتیک منطقه تأکید می کند. برای آسه آن، راه پیش رو از طریق تقویت وحدت، تقویت همکاری های منطقه ای و مدیریت ماهرانه منافع رقابتی قدرت های بزرگ است. با ادامه تکامل توازن قدرت جهانی، آسیای جنوب شرقی یک عرصه اصلی برای مانورهای استراتژیک و اقدامات دیپلماتیک باقی خواهد ماند.