دادگاه عالی بنگلادش در یک حکم تاریخی روز یکشنبه سهمیه های مشاغل دولتی را به میزان قابل توجهی کاهش داد و آنها را به 7 درصد رساند. این تصمیم پس از دو هفته تظاهرات سراسری دانشجویی اتخاذ شد که ۱۳۹ کشته و بیش از ۴۰۰ زخمی برجای گذاشت. ناآرامی های خشونت آمیز سرخوردگی عمیقی را در میان جوانان آشکار کرد و لحظه مهمی را در چشم انداز سیاسی کشور رقم زد.
برای چندین دهه، بنگلادش دارای یک سیستم سهمیه بندی است که به موجب آن 56 درصد مشاغل دولتی به گروه های خاص اختصاص داده شده است. این توزیع شامل 30 درصد برای نوادگان کسانی بود که در سال 1971 برای استقلال علیه پاکستان جنگیدند و مابقی به زنان، اقلیت ها و مردم مناطق محروم اختصاص یافت. مشاغل دولتی در بنگلادش به دلیل بیکاری بالای جوانان، رشد شغلی راکد در بخش خصوصی و تورم فزاینده تقاضای زیادی دارند.
در سال 2018، نخست وزیر شیخ حسینه در پاسخ به اعتراضات گسترده، سیستم سهمیه بندی را لغو کرد. اما در خرداد ماه سال جاری، دیوان عالی کشور سهمیه فرزندان استقلالی ها را احیا کرد که باعث شورش های جدید و متعاقب آن سرکوب پلیس شد. آخرین حکم دادگاه عالی که این سهمیه را به 7 درصد محدود می کند، با هدف جلوگیری از نارضایتی هایی است که ملت را فرا گرفته است.
اعتراضات اخیر که عمدتاً توسط دانشجویان رهبری می شد، صرفاً واکنشی به از سرگیری سهمیه ها نبود. آنها مظهر ناامیدی گسترده تر از دولت و محیط سیاسی سرکوبگر بودند. مبشار حسن، کارشناس بنگلادش در دانشگاه اسلو، خاطرنشان کرد: «آنها علیه ماهیت سرکوبگر دولت اعتراض می کنند. دانش آموزان تماس می گیرند [Hasina] دیکتاتور».
در جریان اعتراضات، هزاران دانشجو به خیابان‌ها ریختند و نه تنها لغو نظام سهمیه‌بندی، بلکه آزادی دانشجویان زندانی و بازگرداندن خدمات اینترنتی را که در جریان سرکوب‌ها مختل شده بود، خواستار شدند. این خشونت ها 139 کشته و بیش از 400 زخمی برجای گذاشت که گواهی غم انگیز بر بی ثباتی اوضاع است.
واکنش دولت و پیامدهای سیاسی
نخست وزیر شیخ حسینه که از سال 2009 در قدرت است، به دلیل تمایلات اقتدارگرایانه اش مورد انتقاد قرار گرفته است. در ژانویه، او در انتخابات تحریم شده توسط مخالفان به دلیل اتهامات تقلب در انتخابات پیروز شد. اعتراضات اخیر فشار بر دولت او را افزایش داده است و بسیاری خواهان آزادی و شفافیت بیشتر دموکراتیک هستند.
واکنش اولیه دولت به اعتراضات وحشیانه بود و پلیس برای متفرق کردن جمعیت و بازداشت رهبران معترضان از زور استفاده کرد. قطع شدن اینترنت خشم و نارضایتی را در میان مردم بیشتر کرد. تصمیم دادگاه عالی برای کاهش سهمیه ها به عنوان اقدامی برای جلب رضایت معترضان و بازگرداندن سطحی از ثبات تلقی می شود.
تصمیم دیوان عالی گام مهمی است، اما باید دید که آیا برای جلب رضایت معترضان کافی خواهد بود یا خیر. رهبران دانشجویی متعهد شده‌اند که تا زمانی که خواسته‌هایشان از جمله آزادی معترضان زندانی و احیای کامل خدمات اینترنتی برآورده نشود، به تظاهرات خود ادامه خواهند داد.
یکی از مشکلات اصلی اعتراضات وضعیت اقتصادی بنگلادش است. بیکاری جوانان همچنان به طرز نگران کننده ای بالاست و بخش خصوصی در تلاش برای ایجاد مشاغل کافی است. بنابراین وعده یک شغل دولتی امن برای بسیاری از جوانان بنگلادشی به یک راه نجات مهم تبدیل شده است. کاهش سهمیه ها اگرچه علت فوری اعتراضات را از بین می برد، اما مشکلات اصلی اقتصادی را حل نمی کند.
پیامدهای سیاسی اعتراضات و حکم دادگاه عالی عمیق است. دولت حسینه هم در داخل و هم در سطح بین المللی با نظارت فزاینده ای مواجه است. درک او به عنوان یک دیکتاتور به ویژه در میان نسل جوان در حال افزایش است. این می تواند پیامدهای بلندمدتی برای آینده سیاسی او و لیگ عوامی حاکم داشته باشد.
ساختار اجتماعی بنگلادش نیز با شورش های اخیر مورد آزمایش قرار گرفته است. ماهیت خشونت‌آمیز اعتراض‌ها و واکنش تند دولت، زخم‌هایی بر جای گذاشته است که التیام آنها به زمان نیاز دارد. احساس ناامیدی فزاینده ای در میان جوانانی وجود دارد که احساس می کنند صدای آنها توسط مقامات شنیده نمی شود.
تصمیم دیوان عالی مبنی بر محدود کردن سهمیه‌های مشاغل دولتی به 7 درصد، لحظه مهمی در تاریخ اخیر بنگلادش است. در حالی که این یکی از دلایل فوری اعتراضات است، اما به مشکلات گسترده تر مشکلات اقتصادی و سرکوب سیاسی نمی پردازد. جوانان بنگلادش نشان داده اند که آماده اند تا از حقوق خود دفاع کنند و خواستار تغییر باشند. اینکه آیا دولت به این درخواست ها توجه خواهد کرد و اصلاحات قابل توجهی را اجرا خواهد کرد، باید دید.
در حالی که کشور در این دوره پرآشوب می گذرد، این امید وجود دارد که صدای جوانان به بنگلادش فراگیرتر و دموکراتیک تر منجر شود. هفته‌ها و ماه‌های آینده برای تعیین مسیری که کشور در پیش خواهد گرفت و اینکه آیا تلفات اخیر منجر به تغییر پایدار خواهد شد، بسیار مهم خواهد بود. چشمان همه جهان به بنگلادش است و آینده آن معلق است.